άωρον: Ιανουαρίου 2018

Τρίτη 30 Ιανουαρίου 2018

να μη λέγω προσευχές;

Ένας αδελφός πολεμήθηκε με την ιδέα να κατοική μόνος του και το φανέρωσε στον Αββά Ηράκλειο. Και εκείνος τού λέγει, στηρίζοντάς τον:

«Κάποιος γέρων είχε μαθητή πολύ υπάκουο για πολλά χρόνια. Κάποτε λοιπόν τον πολέμησε μια ιδέα, έβαλε μετάνοια στον γέροντα και τού είπε: Δός μου την άδεια να ζήσω μόνος. Τού λέγει ο γέρων: Βρές τόπο, σού φτιάχνουμε κελλί και ζήσε μόνος. Πήγε και βρήκε τόπο, κάπου. Ήλθαν λοιπόν εκεί και έφτιαξαν ένα κελλί. Και λέγει ο γέρων στον αδελφό: Να κάμης αυτό που θα σού πώ. Όταν πεινάς, φάγε, πιες και κοιμήσου. Μόνο από το κελλί σου να μη βγής έως το Σάββατο. Τότε, έλα κοντά μου.

Ο αδελφός, για δυό μέρες συμμορφώθηκε με την εντολή αυτή. Την τρίτη όμως μέρα, βαρέθηκε και λέγει: Γιατί ο γέρων μού το έκαμε αυτό, να μη λέγω προσευχές; Σηκώθηκε λοιπόν και έψαλλε πολλά. Και σαν βασίλεψε ο ήλιος, έφαγε. Σηκώθηκε ύστερα και πήγε να κοιμηθή στο ψαθί του. Οπότε βλέπει εκεί έναν Αράπη οπού έτριζε τα δόντια εναντίον του. Φοβήθηκε, το έβαλε στα πόδια και πήγε στον γέροντα. Χτυπά την πόρτα και φωνάζει: Αββά, λυπήσου με και άνοιξε. Αλλά ο γέρων, ξέροντας ότι δεν είχε τηρήσει τον λόγο του, δεν τού άνοιξε έως το πρωί.

Ανοίγοντας το πρωί, τον βρήκε έξω να παρακαλή. Τον λυπήθηκε και τον έμπασε μέσα. Τότε τού λέγει ο μαθητής του: Σε παρακαλώ, πάτερ. Αράπη είδα στο ψαθί μου όταν πήγα να κοιμηθώ. Και εκείνος τού λέγει: Αυτό το έπαθες γιατί δεν έκαμες όπως σού είπα. Και αφού τον δίδαξε, όσο άντεχε ο νους του, τα σχετικά με τον μονήρη βίο, τον έστειλε στο καλό. Και εκείνος πράγματι, σιγά σιγά, κατώρθωσε να γίνη καλός μοναχός αυτού του είδους».

Είπε γέρων. Το ‘Γεροντικόν’ σε νεοελληνική απόδοση (υπό Βασ. Πέντζα, έκδ. Αστήρ – Παπαδημητρίου, Αθήνα 1983, σσ. 90-91).

Σάββατο 27 Ιανουαρίου 2018

ούτε με τους ανθρώπους βρίσκω ανάπαυση

β΄. Κάποιος αδελφός οπού διέμενε στα Κελλιά, δεν εύρισκε ανάπαυση ζώντας μόνος του. Πήγε λοιπόν στον Αββά Θεόδωρο της Φέρμης και τού το ανέφερε. Και ο γέρων τού είπε: «Πήγαινε, ταπείνωσε τον λογισμό σου και υποτάξου και μείνε με άλλους». Ξαναγυρίζει στον γέροντα και τού λέγει: «Ούτε με τους ανθρώπους βρίσκω ανάπαυση». Και τού λέγει ο γέρων: «Αφού ούτε μόνος σου ειρηνεύεις ούτε μαζί με τους άλλους, γιατί βγήκες στον μοναστικό βίο; Όχι για να υποφέρης τις θλίψεις; Αλλά για πές μου: Πόσα χρόνια έχεις μοναχός;». Τού απαντά: «Οχτώ». Τού λέγει λοιπόν ο γέρων: «Μάθε ότι εγώ είμαι μοναχός επί εβδομήντα χρόνια και ούτε μια μέρα δεν βρήκα ανάπαυση. Και σύ, σε οχτώ χρόνια, θέλεις να έχης ανάπαυση;». Ακούοντάς το αυτό, στηρίχθηκε και έφυγε.

Είπε γέρων. Το ‘Γεροντικόν’ σε νεοελληνική απόδοση (υπό Βασ. Πέντζα, έκδ. Αστήρ – Παπαδημητρίου, Αθήνα 1983, σσ. 92-93).

Τετάρτη 24 Ιανουαρίου 2018

είχε ενοχληθή από τους λογισμούς να φύγη στην έρημο...

στ΄. Έλεγαν για τον Αββά Γελάσιο, ότι πολλές φορές είχε ενοχληθή από τους λογισμούς να φύγη στην έρημο. Μιά μέρα λοιπόν λέγει στον μαθητή του: «Κάμε μου τη χάρη, αδελφέ, ό,τι και αν με δής να κάνω, να το υπομείνης και καθόλου να μη μού μιλήσης αυτή την εβδομάδα».

Και αφού πήρε ένα βάγινο ραβδί, άρχισε να περπατά στη μικρή του αυλή. Και σαν κουράσθηκε, κάθισε για λίγο και ύστερα πάλι σηκώθηκε και περπατούσε. Σαν βράδιασε δε, λέγει στον λογισμό του: «Όποιος περπατά στην έρημο, ψωμί δεν τρώγει, αλλά βότανα. Συ, επειδή είσαι αδύνατος, φάγε λίγο λάχανο».

Και αφού έκαμε έτσι, πάλι λέγει στον λογισμό του: «Όποιος είναι στην έρημο, κάτω από στέγη δεν κοιμάται, αλλά στον ανοιχτό αέρα. Κάμε λοιπόν και συ έτσι». Και πλαγιάζοντας, κοιμάται στη μικρή αυλή.

Αφού λοιπόν έκαμε τρεις μέρες περπατώντας στο Μοναστήρι, τρώγοντας κάθε βράδι λίγες πικραλίδες και τη νύχτα πλαγιάζοντας στο ύπαιθρο, κουράσθηκε. Και μαλώνοντας τον λογισμό, όπου τον βασάνιζε, στηλίτευε τον εαυτό του, λέγοντας: «Αφού δεν μπορείς να κάνης τα έργα της ερημικής ζωής, κάθισε στο κελλί σου με υπομονή, κλαίοντας τις αμαρτίες σου. Και μη γυρνάς εδώ και εκεί. Γιατί παντού το μάτι του Θεού βλέπει τα έργα των ανθρώπων και τίποτε δεν τού ξεφεύγει και καταλαβαίνει αυτούς οπού εργάζονται το καλό».

Είπε γέρων. Το ‘Γεροντικόν’ σε νεοελληνική απόδοση (υπό Βασ. Πέντζα, έκδ. Αστήρ – Παπαδημητρίου, Αθήνα 1983, σσ. 65-66).

Κυριακή 21 Ιανουαρίου 2018

οράσεις περί τα 1840

Εφόσον δεν απαρνήθηκες τα πάθη σου,

αλλά ο νους πάει αντίθετα προς την αρετή και την αλήθεια,

δεν θα βρείς ευωδιαστό θυμίαμα στον κόρφο σου.*

ΑΡΘΡΟ 1. Ποτέ πόνος σοβαρός έως τα πολύ προχωρημένα γεράματα· τότε, όχι πόνος, αλλά θάνατος, από αποπληξία, στο κρεβάτι, κατά τον ύπνο, χωρίς κανέναν πόνο ηθικόν ή σωματικόν. Κάθε χρόνο, όχι περισσότερες από τρεις ημέρες αδιαθεσίας. Το σώμα, και ό,τι βγαίνει από αυτό, άοσμο.

[...]

ΑΡΘΡΟ 3. Η mentula, σαν το δάχτυλο που δείχνει, ως προς την σκληράδα, και ως προν την κίνηση· τούτο κατά βούληση. Το σχήμα δύο δάχτυλα του ποδιού, ίδιο πάχος. Όμως ηδονή από mentula μονάχα δύο φορές την εβδομάδα.

Stendhal, Θαύματα ή τα Προνόμια της 10ης Απριλίου 1840 (εισ.-μτφρ. Γ.Π. Σαββίδης, έκδ. Λέσχη, Αθήνα 1987, σσ. 21-22, σ. 39 σημ 2.: mentula (λατ.): πέος, κοιν. ψωλή).

Πενήντα επτά χρονών ήταν και ο Σταντάλ στις 10 Απριλίου 1840, όταν, σκαστός στην Ρώμη (via Condotti 48) από την πληκτική Τσιβιταβέκια, συνέταξε με απεγνωσμένο κέφι το «παραχωρητήριο δίπλωμα» (brevet) των προνομίων που τάχα είχε εξασφαλίσει από την Θεότητα -τον God, όχι τον Dieu στον οποίο δεν επίστευε- ως δήθεν εγγύηση για «ανώδυνα, ανεπαίσχυντα, ειρηνικά» γεράματα.* Δεν ήξερε πως τού έμεναν μόλις δύο χρόνια ζωής ή ότι σε λιγότερο από έναν χρόνο (15 Μαρτίου 1841) θα πάθαινε την πρώτη του αποπληξία. [...]

* Στο σημείο αυτό, ο Έλληνας αναγνώστης καλείται να κάνει νοερή σύγκριση των ριζικά διαφορετικών συνθηκών στις οποίες ο δεκατετράχρονος Μακρυγιάννης, στα 1811, έκαμε «τις συμφωνίες με τον άγιο». Π.χ. στην περίπτωση του Σταντάλ, δεν υπάρχουν ανταλλάγματα.

Γ.Π. Σαββίδης, “Σημείωμα του μεταφραστή” (ό.π. σ. 9). -Ωστόσο, διατηρώ αμφιβολίες για το ως άνω τελικό συμπέρασμα του καθηγητή. Ο Σταντάλ ζητά περισσότερα, έστω φανταστικά, ανταλλάγματα. Ο ίδιος.

-----
* To αρχικό motto όμως, εκ του Νείλου του Ασκητή (κεφ. 141), απ' εδωδά ειλημμένο.

Πέμπτη 18 Ιανουαρίου 2018

στα μεταεικονομαχικά προγράμματα των ναών...

Στα μεταεικονομαχικά προγράμματα των ναών είχε επικρατήσει, έως τους ύστερους χρόνους του 11ου αιώνα, η πρωτεύουσα θέση, με συμμετοχή στα τελούμενα, των αγίων ιεραρχών στην αψίδα και στο χώρο του Ιερού, σε κατά μέτωπο στάση, με κλειστό στα χέρια ευαγγέλιο και χειρονομία ευλογίας· με τη θεμελιακή παρουσία τους να διατρανώνει το κύρος της Εκκλησίας και την αλήθεια του κηρυγματικού λόγου της.

Προσκλίνοντες σε στάση τριών τετάρτων, σε νοητό συλλείτουργο με τον ιερέα, διαβάζοντας μυστικά τις ευχές από τα λειτουργικά ειλητά που κρατούν, καθώς στον Ταξιάρχη του Θάρι, οι ιεράρχες εμφανίζονται για πρώτη φορά στις βυζαντινές τοιχογραφίες του ναού της Παναγίας της Ελεούσας στη Veljuša της Σερβίας, περί το 1080. Όπως σε μεταβατικό στάδιο εκεί, οι συγγραφείς της θείας λειτουργίας άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος και απέναντί του ο Μέγας Βασίλειος συλλειτουργούν στον ημικύλινδρο της αψίδας, όπου ο Θρόνος της Ετοιμασίας στη μέση, με συμπαρισταμένους δύο μετωπικούς ιεράρχες στα άκρα. Ενδιαφέρει να σημειωθεί ότι στα ειλητά τους είναι γραμμένες σε ακολουθία η ευχή των Πιστών Α από τη λειτουργία του αγίου Ιωάννη του Χρυσοστόμου και η ευχή των Πιστὠν Β από τη λειτουργία του αγίου Βασιλείου, αντίστοιχα, στη Veljuša με εκτενή αποσπάσματα.

Η παράσταση των συλλειτουργούντων ιεραρχών καθιερώθηκε στο 12ο αιώνα με άλλα επίλεκτα έργα, ορισμένα εκ των οποίων θα πρέπει να ήταν ζωγράφων της Πόλης, και από τότε δεν εγκατέλειψε τα εικονογραφικά προγράμματα των ναών· καθώς, άλλωστε, εκείνη των ιεραρχών κατά μέτωπο, των οποίων συνεχίσθηκε ανεξάρτητα η απεικόνιση και συχνά σε συναλλαγή με συλλειτουργούντες, σε διάφορους συνδυασμούς ως προς τη θέση τους μέσα και έξω από την αψίδα.

Ήδη γύρω στα 1100, στη βόρεια εκκλησία της μονής του Αγίου Ιωάννη του Χρυσοστόμου στον Κουτσοβέντη της Κύπρου οι συλλειτουργούντες ιεράρχες εκτείνονται και στους τοίχους του Ιερού. Σε άλλο αριστοκρατικό καθίδρυμα της βυζαντινής επαρχίας, στο ναό του Αγίου Παντελεήμονα στο Nerezi των Σκοπίων, το 1164, οι άγιοι ιεράρχες παριστάνονται όμοια συλλειτουργούντες σε σχηματισμό τελετουργικής και μεγάλης πομπής στους πλευρικούς τοίχους του Ιερού, καταλήγοντας στην αψίδα.

Στην εικονογραφική παράδοση που δηλώνουν οι δύο λαμπρές διακοσμήσεις εντάσσονται οι ιεράρχες στο μέτωπο της αψίδας του Θαρινού Ταξιάρχη, στην οποία ασφαλώς ήταν επίσης συλλειτουργούντες άλλοι, ανώτεροι στην ιεραρχία, άγιοι επίσκοποι. Τη σπανιότερη θέση τους ως συλλειτουργούντων στις διαθέσιμες επιφάνειες του ανατολικού τοίχου διακρίνει, σε αναλογία, αξιοσημείωτη αντίληψη συμμετρίας και συνοχής, που στοιχειοθετούν η θέση και η στάση και, επιπλέον, οι αναγραφόμενες στα ειλητά τους ευχές των πιστών, που εδώ τους συνέουν σε συζυγία. [...]

Μυρτάλη Αχειμάστου-Ποταμιάνου, Στο Θάρι της Ρόδου. Ο ναός και οι τοιχογραφίες της Μονής του Ταξιάρχη Μιχαήλ (έκδ. ΥΠΠΟ, Αθήνα 2006, σ. 41).

Δευτέρα 15 Ιανουαρίου 2018

το κιβώριο

[...] τότε εξάπαντος μάς υπάτησαν οι κρατούντες

το Ταχυδρομείον Σκιάθου όπου εμαζώχθησαν όλα τα σκύβαλα. [...]

[...] Γράφετε προς εμέ διά του ταχυδρομείου απ' ευθείας.

Μόνον οσάκις καθυστερήση το Ταχυδρομείον ένεκα χειμώνος,

καθυστερεί και η άφιξις των επιστολών σας.

Άλλως η ταχυδρομική υπηρεσία είναι ασφαλής. *

16. Η ύπαρξη κιβωρίου υπεράνω της Αγίας Τράπεζας του ναού αποτελεί επιβίωση της παλαιοχριστιανικής παραδόσεως, όπου υπεράνω της Αγίας Τράπεζας υπήρχε κιβώριο. Το κιβώριο ακοπόν έχει να εξάρει την Αγία Τράπεζα, συμβολίζει τον ουρανό και πιστεύεται ότι η μεταφορά αυτού στο μέσον και στην οροφή του ναού, εδημιούργησε τον νεόν αρχιτεκτονικόν τύπον της βασιλικής μετά τρούλλου.

Ιω. Βολανάκης, Ο ναός της Κοιμήσεως της Θεοτόκου στο Ασκληπιείο Ρόδου (έκδ. Ι.Ν. Κοιμήσεως Θεοτόκου Ασκληπιείου Ρόδου, Ρόδος 2006, σημείωση 16, σ. 25).

-----
* Τα motto εκ του Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης, Αλληλογραφία (έκδ. Δόμος, Αθήνα 1992, σσ. 64, 65). Εκ Σκιάθου την 11 Ιανουαρίου 76, το πρώτο, όπου γράφει ο πατήρ Αδαμάντιος Εμμανουήλ και· Εν Αθήναις, τη 17 Ιανουαρίου 1876, όπως απαντά ο υιός).

Παρασκευή 12 Ιανουαρίου 2018

ψυχοστασία

1917 πήνα μεγάλη

1941 πήνα μεγάλη

Πείνα μεγάλη το 1944 *

174. Πηγές του θέματος [της Δευτέρας του Χριστού Παρουσίας και της μελλούσης Κρίσεως] είναι: α) Ματθ. 25, 31-46. β) Θεσσαλον. Α΄ 4, 13-18. γ) Αποκάλυψη του Ιωάννου και δ) Λόγοι Εφραίμ του Σύρου. Η παράσταση της Δευτέρας Παρουσίας εμφανίζεται ήδη κατά τον 4ο αι., τροποποιείται κατά τον 6ο αι. και οριστικοποιείται τον 11ο αι. (Ιταλία – Torcello). [...]

*

66. Η Αποκάλυψη του Ιωάννου εικονογραφείται σε μεταβυζαντινούς ναούς και φαίνεται να έχει επίκαιρο χαρακτήρα η εικονογράφηση αυτή. Έχει προηγηθεί το 1522 η άλωση της Ρόδου από τους Τούρκους και οι Χριστιανοί πιστεύουν ότι το τέλος του κόσμου πλησιάζει.

*

178. Ήδη από τα πανάρχαια χρόνια επικρατούσε η αντίληψη, ότι μετά θάνατον λαμβάνει χώραν ψυχοστασία, δηλαδή εζυγίζοντο οι καλές και οι κακές πράξεις των θανόντων και ανάλογα με αυτές που επλεόναζαν εκρίνετο και η τύχη της ψυχής του νεκρού.

Στους λακκοειδείς τάφους του ταφικού περιβόλου Α των Μυκηνών ανευρέθη μεταξύ των άλλων κτερισμάτων και ζυγός, υποδηλώνων ακριβώς την παραπάνω αντίληψη. Απεικονίσεις ψυχοστασίας απαντούν επίσης σε τοιχογραφίες τάφων της αρχαίας Αιγύπτου, όπου επικρατούσαν ανάλογες αντιλήψεις.

*

92. Ως γνωστόν, σύμφωνα με την αρχαία ελληνική μυθολογία, οι ψυχές των νεκρών μετέβαιναν στον άλλον κόσμο, οδηγούμενες από τον Χάροντα, ο οποίος τίς μετέφερε με βάρκα διά της Αχερουσίας λίμνης και διά το ταξίδι αυτό επλήρωναν έναν οβολό. Στη συνείδηση των λαϊκών στρωμάτων, μετά την επικράτηση του Χριστιανισμού, την θέση του Χάροντος κατέλαβε ο Αρχάγγελος Μιχαήλ.

Ιω. Βολανάκης, Ο ναός της Κοιμήσεως της Θεοτόκου στο Ασκληπιείο Ρόδου (έκδ. Ι.Ν. Κοιμήσεως Θεοτόκου Ασκληπιείου Ρόδου, Ρόδος 2006, σημειώσεις, σσ. 27-28).

-----
* Στο motto χαράγματα στις εσωτερικές επιφάνειες του ναού. Οι δύο πρώτες, οι ανορθόγραφες, στη νότια εσωτερική πλευρά της δυτικής κεραίας του ναού, ενώ η τρίτη στη βόρεια εσωτερική πλευρά της βόρειας κεραίας του ναού, συνοδευομένη από τα αρχικά του γράφοντος «Ι.Σ.» (ό.π., σημ. 183, σ. 28).

Τρίτη 9 Ιανουαρίου 2018

τριγωνομετρία

Ο έλεγχος των παροξυσμών
υπόσχεται ελευθερία συνειδήσεων
εξαγγελία του κανόνα από στήθους
στεντορεία στύση
μία οικουμενική εξάπλωση της κατηγορικής επιταγής

αλλά όταν ο Σίσυφος εγγυηθεί
του σώματός του η ορθή γωνία σφαδάζει
επανακάμπτει ο λίθος από την υποτείνουσα
τρέμουν τα χέρια
αγγίζουν τον πολύτιμο μοχλό

Ο δρόμος, πάνω κάτω, είναι ο ίδιος.

Γιώργος Βέλτσος, Στην Παράδεισο (έκδ. Πλέθρον, Αθήνα 1994, σ. 29).

Σάββατο 6 Ιανουαρίου 2018

η σημαιούλα θα γίνεται φωτεινή

ΑΡΘΡΟ 10. Στο κυνήγι, οκτώ φορές τον χρόνο, μια σημαιούλα θα δείχνει στον προνομιούχο, από μιάς λεύγας απόσταση, τι θήραμα υπάρχει και την επακριβή του θέση. Ένα δευτερόλεπτο προτού φύγει το θήραμα, η σημαιούλα θα γίνεται φωτεινή· εννοείται, βέβαια, πως αυτή η σημαιούλα θα είναι αόρατη για κάθε άλλον εκτός από τον προνομιούχο.

[...]

ΑΡΘΡΟ 21. Είκοσι φορές τον χρόνο, ο προνομιούχος θα μπορεί να μαντεύει την σκέψη όλων των προσώπων που είναι γύρω του, σε απόσταση είκοσι βημάτων. -Εκατόν είκοσι φορές τον χρόνο, θα μπορεί να ιδεί τι κάνει εκείνη την στιγμή ό,τι πρόσωπο θελήσει· υπάρχει πλήρης εξαίρεση για την γυναίκα την οποία θα αγαπάει το πιο πολύ. Επίσης υπάρχει εξαίρεση για τις βρωμερές και σιχαμένες πράξεις.

Stendhal, Θαύματα ή τα Προνόμια της 10ης Απριλίου 1840 (εισ.-μτφρ. Γ.Π. Σαββίδης, έκδ. Λέσχη, Αθήνα 1987, σσ. 28-29, 37).

Τετάρτη 3 Ιανουαρίου 2018

ο Θρόνος της Ετοιμασίας

καὶ ἰδοὺ ἑστηκὼς ἐπὶ τείχους ἀδαμαντίνου,

καὶ ἐν τῇ χειρὶ αὐτοῦ ἀδάμας.*

Από τα τέλη του 11ου αιώνα γίνονται αισθητές σε εικονογραφικά προγράμματα των ναών οι σημαντικές αλλαγές που επέφερε η εξέλιξη του τυπικού της θείας λειτουργίας, σε συνάφεια με τις έντονες στο 12ο αιώνα θεολογικές συζητήσεις και έριδες για τη θεία και την ανθρώπινη φύση του Χριστού και την ευχαριστιακή Θυσία, που η ευκίνητη κομνήνεια ζωγραφική διατύπωσε πρωτίστως στην αψίδα του Ιερού και στον τρούλο.

Στο Βήμα, αντί για τους μετωπικούς ιεράρχες, οι άγιοι επίσκοποι κλίνουν και συλλειτουργούν με τον ιερέα της ημέρας γύρω από την πραγματική ή την εικονιζομένη αγία Τράπεζα, που τη θέση της παίρνουν, επίσης ο Θρόνος της Ετοιμασίας και στα τέλη του 12ου αιώνα ο θυόμενος Χριστός.

Στον τρούλο, με την επίδραση της λειτουργίας αντίστοιχα, επικρατούν οι προσκυνούντες και «συλλειτουργούντες» άγγελοι στη ζώνη γύρω από τον Παντοκράτορα και αντικαθιστούν τους συνήθως τέσσερις ισταμένους κατά μέτωπο αρχαγγέλους με αυτοκρατορική περιβολή και διάσημα, σφαίρα και λάβαρο ή σκήπτρο, που δορυφορούσαν τον Ύψιστο.

Στις πολλές παραλλαγές των εικονογραφικών προγραμμάτων θα συνδυασθούν στη χοροστασία τους έκτοτε οι μετωπικοί και οι προσκυνούντες αρχάγγελοι και άγγελοι και οι άλλες ουράνιες δυνάμεις, σεραφείμ, χερουβείμ και τροχοί. Όπως δε στην περίπτωση των συλλειτουργούντων ιεραρχών, οργανώθηκαν και στο κοίλο του τρούλου σταθερά σημεία αναφοράς της λιτανείας των αγγέλων, στη ζώνη τους, που έδιναν εικονογραφική αυτοτέλεια στη σύνθεση και ολοκλήρωναν με θεολογική σαφήνεια το λειτουργικό και δογματικό νόημά της, σε άμεση πάντα συνάφεια με την εικόνα του Παντοκράτορα στα υψηλά. Στην κατάληξη προς Α. της πομπής εικονιζόταν συχνότερα ο Θρόνος της Ετοιμασίας, με την αποκαλυπτική και πολύσημη θέση του, προπάντων ως σύμβολο της Αγίας Τριάδας σε ομολογία και φανέρωση του ομοουσίου, καθώς στην αψίδα, και της θεότητας του σαρκωμένου και εσταυρωμένου Χριστού, ο Εμμανουήλ είτε η Θεοτόκος δεομένη. [...]

Μυρτάλη Αχειμάστου-Ποταμιάνου, Στο Θάρι της Ρόδου. Ο ναός και οι τοιχογραφίες της Μονής του Ταξιάρχη Μιχαήλ (έκδ. ΥΠΠΟ, Αθήνα 2006, σσ. 67-68).

-----
* Τότε ο Κύριος μού έδειξε και τρίτον όραμα· Ιδού, ίστατο ο Κύριος επάνω εις ένα τείχος σκληρόν και άθραυστον ωσάν αδαμάντινον και στο χέρι του κρατούσε εργαλείον, που έλαμπε σαν αδάμας (διαμάντι). -Το motto εκ του Αμώς (ζ΄7).