τότε κατάλαβα πως οι αντιφάσεις...

έν βενετικόν υδραγωγείον,

μεταβιβάζον ωραίον ρεύμα εις την πόλιν *

[…] Καθισμένοι στις καρέκλες μας κοιτάζαμε και οι δυό την πρωινή σιωπή μ' έναν τρόπο παράξενο, αφού και οι δυό δείχναμε περισσότερο να την ακούμε παρά να την βλέπουμε.

Τότε κατάλαβα πως οι αντιφάσεις είναι φτιαγμένες να υπηρετούν τον ίδιο σκοπό, πως η θλίψη είναι κι αυτή παρούσα σ' όλες τις ομορφιές της ζωής, μια πραγματική μητέρα που απ' αυτήν ανατρέφεται κάθε λογής τρυφερότητα. Πως η θλίψη είναι κι αυτή χαρά, μόνο που προέρχεται από το υστέρημά της. Η σιωπή μας δεν κράταγε για πολύ γιατί εγώ σηκωνόμουν απότομα σε μια κρίση ασταμάτητου βήχα, έναν παροξυσμό της αρρώστιας μου κι έτρεχα γρήγορα μες στο σπίτι. [...]

Χρήστος Αναγνωστόπουλος, REC (έκδ. Το Κοινόν των Ωραίων Τεχνών, Αθήνα 2019, σσ. 16-17).

*

Για την ελληνική μυθολογία ο κόσμος γεννήθηκε από το χάος, τη σύγκρουση αντίθετων δυνάμεων, Γίγαντες, Τιτάνες, Εκατόγχειρες, Ερεβος, Μέλαινα Νυξ. Χαμός γινόταν ώσπου να μπει μια τάξη και ο κόσμος να γίνει βιώσιμος. Είναι η βασική διαφορά από τη Βίβλο, που προϋποθέτει μια πανταχού παρούσα θεϊκή θέληση, ένα ολοκληρωμένο σχέδιο που οικοδόμησε έναν κόσμο συμφιλιωμένο με τον εαυτό του. Του ξέφυγε ο Οφις βέβαια και η Εύα, η πρώτη εξεγερμένη φεμινίστρια.

Το χάος το τακτοποίησαν οι Ολύμπιοι σε κόσμο, όμως –πάντα σύμφωνα με την ελληνική μυθολογία– οι πρωταρχικές δυνάμεις του δεν αφανίστηκαν. Απλώς ηττήθηκαν και καταδικάστηκαν σε αιώνια δεσμά. Ο Εγκέλαδος ζούσε αλυσοδεμένος στην Αίτνα και ώς σήμερα ακόμη κάνει αισθητή την εμφάνισή του. Το χάος εξακολουθούσε να είναι ενεργό στο υπέδαφος της ζωής, ακόμη και της πολιτικής.

Τα ομηρικά έπη το υπενθυμίζουν συνέχεια, και ο μεγάλος φόβος της πόλης δεν ήταν η επανάσταση –με τη σημερινή σημασία–, η οργανωμένη ανατροπή του κοινωνικού καθεστώτος που δεν υπήρχε ούτε ως ιδέα, αλλά η «στάσις», η επικράτηση του πρωτογενούς χάους που κατέληγε στην αναρχία, στη διάλυση της κοινότητας.

Συγχωρήστε μου τις λόγιες αναφορές αλλά δεν παύει να με εντυπωσιάζει ο μαγνητισμός που ασκεί το χάος ακόμη και σήμερα στην κοινή μας ζωή. Το ζήτημα δεν είναι πολιτικό. Είναι υπαρξιακό, μια βαθιά ριζωμένη ψυχική κληρονομιά.

Τάκης Θεοδωρόπουλος, "Γιατί αγαπάμε το χάος;", εν Καθημερινή της 31.12.2019.

-----
* Το motto εκ του Θωμά Γόρδωνος, Ιστορία της Ελληνικής Επαναστάσεως (μτφρ. Αλ. Παπαδιαμάντης, έκδ. ΜΙΕΤ, Αθήνα 2015, τ. Γ΄, σ. 20).