σύντομος ιστορία των

Και οι Ολυμπιακοί δε αγώνες, πριν ή γείνωσι Πανελλήνιοι, ήσαν τοπικοί, τελούμενοι το πρώτον υπό των κατοίκων της γείτονος εις την Ολυμπίαν Πίσης, ής την θέσιν επέχει σήμερον το χωρίον Μοιράκα. Ανέφερον δε ούτοι την πρώτην ίδρυσιν των αγώνων εις τους μυθικούς χρόνους και συνέδεον αυτούς προς τον Ηρακλέα. Αλλ' η πραγματική έναρξις των αγώνων συμπίπτει προς το 776 π.Χ. Έπειτα δε ου μόνον αντικατέστησαν τους Πισάτας εν τη τελέσει των αγώνων οι κάτοικοι της πόλεως Ήλιδος, κειμένης όπου σήμερον η Γαστούνη, αλλά και έπαυσαν περιοριζόμενοι οι αγώνες εις μόνους τους περιοίκους, επεξετάθη δε η συμμετοχή αυτών και εις τους άλλους Πελοποννησίους. Επί τέλους δε συμμετέσχον αυτών πάντες οι Έλληνες. Αλλ' απεκλείοντο αυτών οι βάρβαροι ούτως, ώστε η συμμετοχή εις τα Ολύμπια εσήμαινε γνησίαν ελληνικήν καταγωγήν. Διό τρανή απόδειξις του ελληνισμού των Μακεδόνων είνε, ότι συνηγωνίσθησαν κατά τους Ολυμπιακούς αγώνας εκ Μακεδονίας βασιλείς και ιδιώται.

[...]

Ούτω κατά μικρόν επί των Ρωμαίων τα διά των αιώνων από τοπικών αγώνων των Πισατών εις παμπελοποννησιακήν και έπειτα πανελλήνιον πανήγυριν μεταβληθέντα Ολύμπια απέβησαν αγών παγκόσμιος, αφ' ού η Ρώμη εκράτει συμπάσης σχεδόν της εις τους αρχαίους γνωστής οικουμένης. Και εξακολουθούσι μεν και κατά τους κατόπιν αιώνας επικρατούντες αγωνισταί Έλληνες, αλλ' Ολυμπιονίκης της διακοσιοστής ενενηκοστής πρώτης Ολυμπιάδος, τω 384 μ.Χ., ανεδείχθη ο εκ των βασιλέων της Αρμενίας καταγόμενος πύκτης Βαρασδάνης.

Μετ' ολίγα δ' έτη, αρχομένης της διακοσιοστής ενενηκοστής τρίτης Ολυμπιάδος, διέταξεν ο αυτοκράτωρ του Βυζαντίου Θεοδόσιος ο μέγας την κατάργησιν των Ολυμπιακών αγώνων.

Το αυτό δ' εκείνο έτος ή το επιόν απήχθη εξ Ολυμπίας εις την Κωνσταντινούπολιν ο χρυσελεφάντινος Ζεύς του Φειδίου, το μέγιστον, μεγαλοπρεπέστατον και καλλιτεχνικώτατον των εν τη ιερά Άλτει αγαλμάτων, κοσμούν τον μέγιστον και επιφανέστατον των εν Ολυμπία ναών, τον του Διός. Πλην δε του ναού τούτου και του αρχαιοτάτου ναού της Ήρας εκόσμουν την Ολυμπίαν πλείστα όσα κτίρια και καλλιτεχνήματα, ιδρυθέντα διά των αιώνων, ιερά, θησαυροί, στοαί, εξέδραι, βωμοί, γυμνάσιον και παλαίστρα, ιππόδρομος, βουλευτήριον των Ηλείων, καταλύματα επισήμων ξένων, οίον το Λεωνίδειον, αγάλματα των θεών, αναθήματα των πόλεων και ανδριάντες των νικητών, συναπαρτίζοντα έν των περιφανεστάτων καλλιτεχνικών μουσείων της Ελλάδος.

Αλλά συν τη καταργήσει των αγώνων ήρχισεν η παρακμή και η καταστροφή έπειτα δε, μετά την εν μικρώ μέρει της Άλτεως βραχείαν εγκατάστασιν πτωχού χωρίου κατά τους βυζαντιακούς χρόνους, και η ερήμωσις.

Δύο φοβεροί σεισμοί κατά τα έτη 522 και 551 υπήρξαν καταστρεπτικοί διά τα κτιρία της Ολυμπίας· μεγάλη δε κατόπιν πλημμύρα του μικρού ποταμού Κλαδέου, όστις περιρρέει τον δεσπόζοντα της Άλτεως Κρόνιον λόφον, εν ώ απώτερον κυλίει τα ύδατά του ο βαθύρρους Αλφειός, μετέβαλε τα πάντα εις πεδίον άμμου. Ούτω κατεκαλύφθησαν πάντα τα ερείπια των αρχαίων κτιρίων πλην ελαχίστων, υπερυψουμένων του ποταμοχώστου εδάφους. Αλλά πάντα τα περισωζόμενα λείψανα των κτιρίων και πλήθος γλυπτών, εν οις και η Νίκη του Παιωνίου και ο Ερμής του Πραξιτέλους, εξήλθον και πάλιν εις το φώς, ότε κατά σύμβασιν μετά της ελληνικής κυβερνήσεως επεχείρησαν ανασκαφάς οι Γερμανοί από του Σεπτεμβρίου 1875 μέχρι του Μαρτίου 1881. [...]

Σπυρ. Π. Λάμπρος, «Σύντομος Ιστορία των Ολυμπιακών Αγώνων», εν τω τομιδίω· Οδηγός των Αθηνών - Επιτροπή των Ολυμπιακών Αγώνων (Αθήναι 1906 - ανατύπωση Αθηναϊκή Βιβλιοθήκη Δήμου Αθηναίων, Αθήνα 2002, σσ. 38, 40-41).

Άλλα αποσπάσματα από τον ίδιο οδηγό εδωδά, μιας και λόγω covid-19 η φετινή ολυμπιάδα Τόκυο-2020 μετετέθη εις το επόμενον έτος.