αρχαιότητες των Αθηνών

-Το Εικοσιένα; -Αστοχασιά και κρίμα!*

Η Ακρόπολις ήτο γνωστή άλλοτε εις τον λαόν υπό το όνομα Κάστρο. […] ο προμαχών, τον οποίον έκτισεν επί της ελληνικής επαναστάσεως ο Οδυσσεύς Ανδρίτζου, διά να εξασφαλίση εις τους εν τω φρουρίω τον πορισμόν ύδατος.

*

Επί του επιστυλίου αυτού [του ναού της Αθηνάς Νίκης] έχει αναγλύφους παραστάσεις, εν μεν τη ανατολική πλευρά συνεδρίου θεών, εν τη δυτική μάχης Ελλήνων προς Έλληνας και εν ταις μακραίς πλευραίς μάχης Ελλήνων προς βαρβάρους· υποτίθεται ότι αι παραστάσεις αύται αναφέρονται εις την εν Πλαταιαίς μάχην.

Τινές των αναγλύφων πλακών αποκομισθείσαι εν αρχή του ΙΘ΄ αιώνος εις Αγγλίαν υπό του λόρδου Έλγιον έχουσιν αντικατασταθή διά πηλίνων εκμαγείων.

*

Ο Παρθενών, το τελειότατον και περικαλλέστατον μνημείον της αρχαίας τέχνης […] Δι' αθύρου τοίχου, ού μόνον τα ίχνη φαίνονται νυν, εχωρίζετο ο ναός ευρείας τετραγώνου αιθούσης, ήτις κυρίως εκαλείτο Παρθενών, και εν ή Αθηναίαι παρθένοι ύφαινον τον πέπλον της πολιούχου θεάς.

Το μέγεθος των αρχιτεκτονικών μελών του ναού, αι καμπύλαι των οριζοντίων επιφανειών αυτού, η ελαφρά κλίσις των κιόνων και των τοίχων προς τα έσω, αι σκοπίμως παραλλάσσουσαι ενιαχού αποστάσεις των κιόνων απ' αλλήλων εμποιούσιν αίσθησιν άκρας στερεότητος, ενώ εξ άλλου η λευκότης του μαρμάρου, ο πλαστικός και γραφικός κόσμος, το πανταχού διαχεόμενον άπλετον φώς και η λεπτή και τεχνικωτάτη εξεργασία των καθ' έκαστα μερών προσδίδουσιν εις το όλον οιονεί ελαφρότητά τινα και χάριν, ούτω δε η γενική εντύπωσις αποκορυφούται εις απεριόριστον θαυμασμόν.

*

Εις χθαμαλόν τόπον της Ακροπόλεως, παρά το μέσον του βορείου τείχους αυτής, εγείρεται το νεώτατον ιερόν των καλών χρόνων το Ερέχθειον, περατωθέν το 407 π.Χ. Είναι κομψότατον οικοδόμημα ιωνικού ρυθμού, η δε κατασκευή αυτού φαίνεται ότι δεν συνεπληρώθη συμφώνως προς το αρχικόν σχέδιον του αρχιτέκτονος, ανεκτέλεστον αφεθέν κατά το δυτικόν μέρος.

Το όλον αυτού είναι παντελώς διάφορον του συνήθους τύπου των ελληνικών ναών· ο σηκός αυτού είναι διμερής, εκατέρου δε μέρους το έδαφος είναι εις διαφορετικόν ύψος. Περιελάμβανε δε το οικοδόμημα τούτο τα παλαιότατα και σεπτότατα ιερά των Αθηναίων, εν οίς η ιερά ελαία και τα επί του βράχου ίχνη της τριαίνης του Ποσειδώνος.

*

Βορειοδυτικώς του Ερεχθείου κλίμαξ φέρει εις πυλίδα του βορείου τείχους, εξ ής δι' ατραπού κατήρχοντο εις τα προ ολίγων ετών ανακαλυφθέντα και συνεχόμενα άντρα του Απόλλωνος και του Πανός.

Ετέρα δε κλίμαξ προς ανατολάς του Ερεχθείου έφερε κατά τους προϊστορικούς χρόνους εκ των ανακτόρων του βασιλέως εις τα έξω του τείχους.

Και άλλη τρίτη επίσης παλαιοτάτη κλίμαξ προς δυσμάς των Προπυλαίων φέρει εις την πηγήν Κλεψύδραν.

Ν.Γ. Πολίτης, “Αρχαιότητες των Αθηνών” εν τω τομίδίω· Οδηγός των Αθηνών - Επιτροπή των Ολυμπιακών Αγώνων (Αθήναι 1906 - ανατύπωση Αθηναϊκή Βιβλιοθήκη Δήμου Αθηναίων, Αθήνα 2002, σσ. 54, 57, 59-60, 61, 61-62). -Πρβλ. και τον ευσύνοπτο υπό Περικλή Κολλά, Πλήρη οδηγό της Ακροπόλεως των Αθηνών (έκδ. Κακουλίδη, Αθήνα χ.χ.).

-----
* Στο motto σατιρικό στιχάκι και δη εμφατική κατακλείδα εκ του α΄18 γυμνάσματος, εν Κωστής Παλαμάς, Σατιρικά γυμνάσματα (έκδ. Ιδεόγραμμα, Αθήνα 1998, σ. 32).