το τέλος της ιστορίας

'Ολα δείχνουν πως η εποχή που έρχεται θα είναι εξωϊστορική. ['Ενας ένας κατεβαίνει από το όχημα της ιστορίας για να απολαύσει τη φύση (σ.72).]

Αλλά αν ζούμε στο τέλος της ιστορίας, τότε ποιά είναι η αρχή της. Κατ' αρχήν εξωϊστορικοί λαοί υπήρξαν οι γεωργικοί. Γι' αυτούς σημασία είχε ο κυκλικός χρόνος των εποχών. Από αυτόν τον χρόνο της φύσεως εξαρτούσαν την ύπαρξή τους και όχι από τον γραμμικό χρόνο των ιστορικών γεγονότων.

'Ομως, ιδίως κατά τη δεύτερη χιλιετία π.Χ., οι γεωργικοί λαοί του ευρασιατικού τόξου δέχθηκαν ισχυρές επιθέσεις από τους ποιμένες τόσο της στέππας, όσο και της ερήμου. Συνέβησαν γεγονότα που ανέτρεψαν τις συνθήκες της ζωής τους ριζηδόν.

Η εξουσία κατελήφθη από τους ποιμένες, οι οποίοι την οργάνωσαν με γραφειοκρατία και στρατό. Οι πόλεμοι, οι κατακτήσεις, οι καταστροφές, οι αιχμαλωσίες ήσαν συμβάντα που επηρέαζαν τη μοίρα του ανθρώπου περισσότερο από όσο η εναλλαγή των εποχών.

'Ετσι δημιουργείται η συνείδηση του ιστορικού γεγονότος, πράγμα που υποκατέστησε το μυθολογικό γεγονός. Και έτσι συμβαίνει η ιστορικοποίηση του μύθου, διαπρεπή δείγματα της οποίας αποτελούν τα ομηρικά έπη και η ιουδαϊκή πεντάτευχος.

Χρήστος Μαλεβίτσης, 14/4/95, από τη συλλογή Οι παράκτιοι άνθρωποι (έκδ. Ευθύνη 2002, σ. 74).