Ο γαρ Νυμφίος δώρον, ως Θεός, πάσι παρέχει
τον άφθαρτον στέφανον.
τον άφθαρτον στέφανον.
Τα κοινωνούμενα στο δείπνο είναι ψωμί και κρασί: τα βασικά και συμπεριληπτικά της τροφής μας είδη, που είναι και συγκεφαλαίωση του κάθε ετήσιου κύκλου του ανθρώπινου βίου (σποράς, θέρου, τρύγου). Αναφέρουμε στον Πατέρα την προϋπόθεση της ζωής μας κοινωνούμενη, για να δηλώσουμε έμπρακτα το θέλημα μετοχής μας στον υπαρκτικό τρόπο που αποκάλυψε η σάρκωση του Χριστού: τρόπο ελευθερίας από τις αναγκαιότητες και τους περιορισμούς της κτιστότητας.
Ο Χριστός αποκάλυψε αυτό τον τρόπο όχι με πληροφορίες (διδαχές και νουθεσίες), αλλά με τα «σημεία»-έργα του, τον σταυρικό του θάνατο, την ανάστασή του. Εγκαινίασε (πραγματοποίησε πρώτος ιδρύοντας τη δυνατότητα πραγματοποίησης) την ελευθερία του ανθρώπου από τη φύση του – την πραγματική, με σάρκα και αίμα, υπαρκτική δυνατότητα υπέρβασης των περιορισμών της κτιστότητας.
Χρήστος Γιανναράς, Ενάντια στη θρησκεία (έκδ. 'Ικαρος, Αθήνα 2006, σσ. 122-123).
-----
Ο στίχος ψηλά εκ των καθισμάτων του όρθρου της Μ. Τρίτης (ίδε εις το βιβλίον του Κατανυκτικού Τριωδίου).
12 σχόλια:
"Χριστός επί θύραις∙ το θυόμενον Πάσχα προήλθε".
Στίχος εκ των στιχηρών ιδιόμελων της ακολουθίας του Νιπτήρος, ήτις τελείται μετά την Θείαν Λειτουργίαν της Μεγάλης Πέμπτης, το πρωΐ. Εκ του Κατανυκτικού Τριωδίου. Ο ίδιος.
τα λέει ο Γιανναράς..Φαντάζομαι πως γνωρίζει, ότι η διανόηση είναι εμπόδιο στην πνευματικότητα.
Ευχομαι "καλή ανάσταση" σε όλους,μιας και είναι εγγενής μας δυνατότητα, αλλά και υποχρέωση απέναντι σε μια ουσιώδη ζωή της οποίας ο σκοπός είναι καθαυτή η ανάσταση.
Χριστός Ανέστη! γλυκά μου katsikakia! Χαίρομαι για το οξύ της ευχής σας. Εύχομαι να πιάσει. ;-)
Ο Γιανναράς μάς βαλάντωσε με αυτό το βιβλίο, που χρήζει εκτενέστερου σχολιασμού. Διαφωνώ με σειρά ολόκληρη παραγράφων από αυτή τη πρόσφατη [2006] δουλειά του, αν και στην κεντρική ιδέα, το ενάντια στη θρησκεία με βρίσκει ασφαλώς σύμφωνο.
Θα συμφωνήσω λοιπόν πως η διανόηση είναι εμπόδιο στην πνευματικότητα, που λες και συ. Και, εν καιρώ, θα αναρτήσω στο άωρον τετράδιό μου αποσπάσματα από αυτό του το βιβλίο, όπως τα έχω συλλέξει.
Χθες μάλιστα διάβαζα την τευλευταία δουλειά του π. Νικόλαου Λουδοβίκου, Οι τρόμοι του προσώπου και τα βάσανα του έρωτα. Κριτικοί στοχασμοί για μια μετανεωτερική θεολογική οντολογία (έκδ. Αρμός, 2009), ένα βιβλίο στο οποίο γίνεται ανελέητη κριτική στην "νατουραλιστική ερωτολογία" [σ. 98] του πολιού καθηγητή, μια ερωτολογία που δεν σχετίζεται "ευθέως με την Πατερική ανθρωπολογική παράδοση"! Το ίδιο ισχύει και για την "θεολογία του προσώπου ως έκσταση από τη φύση" [ό.π.].
'Ηδη ο Ναυπάκτου Ιερόθεος είχε δείξει, από τα μέσα της δεκαετίας του ενενήντα, με ένα κεφάλαιο στο βιβλίο του για το "Πρόσωπο στην ορθόδοξη παράδοση" ότι ο Γιανναράς σφάλει στην διατύπωση περί του τρόπου της υπάρξεως, μια διατύπωση που εφαρμόζει και στις σχέσεις μεταξύ των προσώπων της Αγίας Τριάδος.
Ξαναγυρνώντας στα περί έρωτος, αρκεί να σκεφτεί κανείς πόσοι ετράπησαν σε έναν νικολαϊτικό ερωτισμό, ακριβώς ορμώμενοι από την ακατάσχετη ερωτολογία (ημών των μελωδούντων) του πολιού καθηγητή, κάτι που τού καταμαρτυρούσε αγαθός αγειορίτης γέρων ήδη από την δεκαετία του ογδόντα. Και ο νικολαϊτισμός έφερε στα χείλη μας το αίτημα του "να ζήσω την ζωή μου, θέλω να ζήσω την ζωή μου" που σού αντιτείνουν ένα γύρω οι φίλοι και γνωστοί (από ταλαιπωρίας), ένα αίτημα άσωτο, δυστυχώς, εκ προοιμίου.
Εύξασθε το λοιπόν, όπως ευχόμεθα. [Από το περιθώριο]. 'Οτι Χριστός εγήγερται...
'Ενα επιπλέον συμπέρασμα του π. Νικ. Λουδοβίκου:
"Πράγματι ο Γιανναρικός έρως μοιάζει διχασμένος ανάμεσα σε μιαν άδεια, εκστατική αναχώρηση και μια νατουραλιστική ναρκισσική αυτοεκπλήρωση. Κινδυνεύει έτσι να παραμείνει απράγματος, αβίωτος, μετέωρος, ανεκπλήρωτος -μόνον η Πατερική οντολογία της ενυπόστατης φύσεως, όπως ακροθιγώς αναπτύχθηκε παραπάνω, μπορεί να μάς μιλήσει πειστικά τόσο για τον φυσικό έρωτα όσο και για τον εν Χριστώ εξαγιασμό του". [ό.π., σ. 104].
'Ηδη όμως με το σημερινό του άρθρο "Αναστάσιμος ρεαλισμός" στην Κυριακάτικη Καθημερινή (δες εδωδά) ο πολιός καθηγητής αρνείται τον νικολαϊτισμό. Δέχεται ότι "Οι πολλοί φαντάζονται ή αυθυποβάλλονται ότι «ζουν» και «γνωρίζουν» τον έρωτα, επειδή συνεπαίρνονται από την έλξη, την υποσχετική ηδονής, που τους ασκεί μια επιπόλαιη στη ζωή τους παρουσία – ελάχιστοι φτάνουν στην ψηλάφηση της ελευθερίας από το εγώ, που είναι ο έρωτας". Σημείωνα, o ίδιος, το ίδιο αναστάσιμο απόγιομα.
Δεν είχε ποτέ καμία σχέση με τον νικολαίτισμό. Αυτά είναι τουλάχιστον φαιδρά πράγματα. Το ότι πολλοί, ιδίως αιρεσιάρχες ευσεβιστές των παραχριστιανικών οργανώσεων (των σωματείων και όχι του Εκκλησιαστικού Σώματος) μεταξύ αυτών και πολλοί δυστυχώς ιεράρχες, ανατριχιάζουν και μόνο που διαβάζουν την λέξη «έρωτας» την οποίο αντιλαμβάνονται αποκλειστικά και μόνο ως σαρκική επαφή, αυτό δεν σημαίνει ότι η θεολογία του Προσώπου οδηγεί στην ελευθεριότητα, στην κατάργηση της ηθικής και τα τοιαύτα. Οσο για τον Λουδοβίκο ο προσεχτικός αναγνώστης αντιλαμβάνεται γρήγορα την παθολογική εγωπάθεια που επισκιάζει την ταλαντούχα σκέψη του. Πρώτη του μέριμνα είναι να βγάλει τους πάντες άχρηστους, ακόμα και πολύ μικρότερούς του στα χρόνια που κάνουν τα πρώτα τους βήματα στη θεολογική και φιλοσοφική σκέψη. Δεν μπορεί να ελέγξει τον εγωισμό του σε βαθμό παθολογιας. Κατηγορεί τους πάντες ότι τον αντιγράφουν. Τοποθετεί εαυτόν πάνω από κάθε διανοητή, Καστοριάδη, Ράμφο, Γιανναρά, Παπαϊωάννου, ακόμα και Φρόυντ, Λακαν κλπ και δηλωνει ισάξιος του Μάξιμου του Ομολογητή. Είναι θλιβερό.
Φίλε Λοξία σε ευχαριστώ για την παρέμβασή σου. Νομίζω είσαι ο πλέον κατάλληλος να πεις μια κουβέντα για όλα αυτά. 'Οπως βλέπεις ανάρτησα μια σειρά από αποσπάσματα ψάχνοντας να βρώ κι εγώ μιαν άκρη μέσα σε έναν κυκεώνα πληροφοριών.
Υπάρχει ένα πρόβλημα με τον Γιανναρά, ακόμη κι αν δεν ενστερνίστηκε ποτέ τον Νικολαϊτισμό. Και ασφαλώς δεν τον ενστερνίζεται. Γνωρίζω όμως περιπτώσεις νέων ανθρώπων, που δεν είχαν τις προϋποθέσεις να τον κατανοήσουν, και ετράπησαν είτε δικαιολόγησαν τον δικό τους καθ' έξιν και πράξιν νικολαϊτισμό, με το επιχείρημα: "Αυτό δεν προτείνει και ο Γιανναράς"; 'Αρα υπάρχει πρόβλημα και κείνος ο πάλαι ποτέ αγιορείτης μάς κάλεσε να κοιτάξουμε και προς αυτήν την κατεύθυνση. Δηλαδή της κακής χρήσης από τους αδαείς των γιανναρικών αναλύσεων και θέσεων.
Για τον Λουδοβίκο δεν γνωρίζω τίποτα. Και όταν λέω τίποτα εννοώ τίποτα. Του Γιανναρά την προσωπική περιπέτεια την ξέρω και την σέβομαι. Το λέω αυτό διότι αν παρελπίδα ο Λουδοβίκος είναι απλά ένας ακόμη οργανωσιακός τότε η μαρτυρία του θα πρέπει να τεθεί ασφαλώς σε εισαγωγικά και να κριθεί αναλόγως. Ναι, κρίνει κάποιον νεαρό, ο οποίος έγραψε εναντίον του στην "Θεολογία" (αν δεν κάνω λάθος) μια βιβλιοκρισία, αλλά δίνει την λαβή ότι, ναι, αυτό το παιδί δεν έχει δημοσιεύσει τίποτα οπότε πως έρχεται να κρίνει άλλον χωρίς συγγραφικό παρελθόν και άρα χωρίς στοιχεία για να κριθεί κι ο ίδιος!. Ενώ ο Λουδοβίκος έχει καταθέσει ένα πλήθος σελίδων. Ο οποιοσδήποτε μπορεί και πρέπει να διεξέλθει αυτό το πλήθος των σελίδων πριν τον διαβάλλει για να μιλήσει με σημεία.
'Ομως με το βιβλίο του Γιανναρά δημιουργείται περαιτέρω πρόβλημα και ερωτήματα. 'Οπως, για παράδειγμα, θεωρώ φαιδρή την αιτιολογία ότι η Φιλοκαλία είναι προβληματική διότι γνώρισε πολλές εκδόσεις στην Δύση και περιέχει την λέξη "εκκλησία" λιγότερο από πενήντα φορές. Δηλαδή δεν μπορεί η Δύση να στράφηκε στην Φιλοκαλία διότι δίψασε και διψάει την άγνωστη σ' αυτήν εμπειρία της Ανατολής; Καταδικάζει επίσης την Ακολουθία της Μεταλήψεως επειδή είναι γραμμένη σε ενικό αριθμό. Μα και το Απόδειπνο δεν είναι σε ενικό αριθμό, απηχώντας ασφαλώς το ψαλτικό υπόβαθρο, που είναι ένα προσωπικό βίωμα, αν και παλαιοδιαθηκικό; Αλλά θα επανέλθω με σχετικά χωρία από το βιβλίο του εν καιρώ. Ο ίδιος. Με περισσότερο ενδιαφέρον.
Το "ψαλμικό υπόβαθρο" και όχι "ψαλτικό", εννοούσα. Ο ίδιος.
Και τους πατέρες - συγχώρεσέ μου τη σύγκριση - και τον Παύλο και τα λόγια του ίδιου του Χριστού τα παρεμνηνεύουν πολλοί. Το βασικότερο ίσως πρόβλημα με την ορθόδοξη παράδοση, δηλαδή την αντίληψη της ελευθερίας που προσφέρει στον άνθρωπο, είναι ότι απαιτεί ή πολύ καθαρή καρδιά ή μεγάλη και βαθιά σπουδή και γνώση. ειδεμή οι διαστρευλώσεις καραδοκούν. Συχνό φαινόμενο είναι οι άνθρωποι που κόβουν μια θεολογία στα μέτρα τους εντός της ορθόδοξης παράδοσης, ακριβως επειδη δεν έχει διανικό και κανονιστικό χαρακτήρα θεσμικής θρησκείας. Δεν είπα ότι ο Λουδοβίκος είναι ευσεβιστής. Είναι εγωπαθής. Στυλιτεύει ανθρώπους όπως ο νεαρός και πολύ σοβαρός φιλόσοφος Ηλίας Παπαγιαννόπουλος κατηγορώντας τον για λογοκλοπή ή ότι δεν τον παραπέμπει όσο συχνά θα ήθελε. Οσο για τη Φιλοκαλεία, νομίζω ότι αυτό που λέει ο Γιανναράς είναι πως με τα χρόνια συνειδητοποίησε ότι ορθόδοξο είναι ό,τι αναφέρεται στην Εκκλησία. Οτι το κριτήριο για να διαπιστώσει κανείς αν κάτι δεν είναι ορθόδοξο είναι αν προτείνει ή υπονοεί έναν ατομικό δρόμο σωτηρίας. Για την ορθόξη παράδοση η μονη οδός είναι η μετοχή στο σώμα του Χριστού, στο εκκλησιαστικό, δηλαδή, γεγονός. Η Φιλκαλία δημιουργεί πρόβλημα καθώς διαβάζεται -κυρίως στη Δύση- ως ένα απάνθισμα ατομικών κατορθωμάτων. Αυτό τείνει να μην είναι ορθόδοξο.
Αυτά έχω καταλάβει. Συγχώρεσέ μου το απότομο ύφος στο προηγούμενο ποστ.
Ο αναστημένος Χριστός να σε φωτίζει.
Ο φίλος σου
Thanks, αγαπητέ Λοξία για τις περαιτέρω επεξηγήσεις που δίνεις. Πολύτιμες. Καλό απόγευμα. Ο ίδιος.
"Υπάρχουν μερικοί στήν Δύση, πού μετέφρασαν μερικά κείμενα από τήν «Φιλοκαλία» γιά τήν νοερά προσευχή, χωρίς νά κάνουν αναφορά στήν Εκκλησία καί στό Μυστήριο τής θείας Ευχαριστίας, οπότε παρουσιάζεται μέ τόν τρόπο αυτό η νοερά προσευχή σάν ένας υπερβατικός διαλογισμός. Η «Φιλοκαλία» προϋποθέτει τήν όλη εκκλησιαστική ζωή καί βέβαια δέν αρνείται τήν θεία Ευχαριστία. Άλλωστε, η θεία Λειτουργία είναι η βάση τής πνευματικής ζωής καί αυτή τρέφει τήν προσευχή, καθώς επίσης η προσευχή καθαρίζει τό νού τού ανθρώπου γιά νά μπορεί νά εισδύση στό πνεύμα τής θείας Λειτουργίας.
Η νοερά προσευχή είναι καρπός τής Ευχαριστιακής εμπειρίας καί οδηγεί σέ αυτή. Τά έργα τής «Φιλοκαλίας» δείχνουν τόν τρόπο καί τήν μέθοδο τής προσευχής, αλλά η «Φιλοκαλία» δέν μπορεί νά χωρισθή από τήν όλη θεολογία τής Εκκλησίας καί από τήν θεία Λειτουργία".
Ιερόθεος Ναυπάκτου, απαντώντας σε μιαν ερώτηση (ανέτρεξε εδωδά) για την Φιλοκαλία.
Το τελευταίο link πιο συγκεκριμένο είναι αυτό εδωδά.
Δημοσίευση σχολίου