εν κατακλείδι: από την μητριαρχία στην πατριαρχία

μελέτη αφ’ εαυτής η κοπέλα που χορεύει το σχοινάκι είναι ο Θεός εν ετέρα μορφή
διό από τον αβάστακτον πόνον εκχέεται της ιλαρότητος η πλήμμυρα*

Η γεωργία, το πρώτο βήμα «εξανθρωπισμού» του κόσμου, είχε ήδη συνοδεύσει μια ανάδυση της ανθρώπινης μορφής στην τέχνη, αλλά τότε ήταν μια γυναικεία μορφή. Η συγκεκριμένη επινόηση έγινε, θα λέγαμε, υπό την αιγίδα της Θεάς και θα μπορούσε κάλλιστα να αποτελεί, πραγματικά και συμβολικά, μια γυναικεία υπόθεση. Ο πολιτισμός, χωρίς ακόμη να αρνείται αυτήν τη θρησκευτική μητριαρχία, όπου η Θεά παραμένει η ανώτατη οντότητα, διανύει στην ΡΡΝΒ μια φάση ανδροποίησης, η οποία προδιαγράφει ό,τι θα επισυμβεί στην Εποχή του Χαλκού, τον ίδιο καιρό που θα αναπτυχθεί ο μεταλλικός οπλισμός· δηλαδή, την προώθηση στη μυθολογία των πολεμικών θεών και ηρώων. Τα συμβολικά τους χαρακτηριστικά αρχίζουν να συγκροτούνται ήδη κατά την 8η χιλιετία. Μπορούμε, επομένως, να υποθέσουμε ότι η εξημέρωση των ζώων, λόγω των ψυχο-συναισθηματικών της διαστάσεων, πρέπει να υπήρξε μια ανδρική πρωτοβουλία. Η ανδρική όψη είναι επίσης εκείνη που πρέπει να έδωσε στον πολιτισμό της ΡΡΝΒ την «κατακτητική» φύση που μαρτυρεί η γρήγορη διάδοσή του. Ο άγριος ταύρος δεν αποτελεί σύμβολο ισορροπίας, ούτε ήρεμης μόνιμης εγκατάστασης. Μέσα από αυτόν αναβράζουν οι αξίες της εξάπλωσης, όταν ο αρσενικός άνθρωπος αφομοιώνεται τελετουργικά με το ζώο και εξυψώνει, με την ταυρομαχία, την τυφλή ορμητικότητα του ενστίκτου.

Jacques Cauvin, Γέννηση των θεοτήτων, γέννηση της γεωργίας. Η επανάσταση των συμβόλων στη Νεολιθική Εποχή (μτφρ. Σ. Πρέβε, έκδ. Πανεπ. Εκδ. Κρήτης, Ηράκλειο 2004, σσ. 158-159).



-----
* Στο motto και πάλι φρεσκότατος Β.Ν. Μπόνος. 'Ενας ακόμη στίχος από τα άρτι φανερωθέντα παρενεστώτα (αιδημητριάτης ΒΙ', Ταμύναι).