για την συνείδηση του θανάτου και τον πατέρα

Ζηνοβία και Θαλάσσιος αδελφοί
ενθάδε κίντε*

Το ζήτημα είναι πως όλα τα διαβρώνει ο θάνατος ενώ ο άνθρωπος τα θέλει πραγματικά όλα, δηλαδή την αιωνιότητα: «'Ολα είναι θνητά μέσα στο σύμπαν, ακόμη και τα άστρα! Και μεις είμαστε αναγκασμένοι να φτιάχνομε την φιλοσοφία μας σε συνάρτηση με το θάνατο! Για να είμαστε προετοιμασμένοι!» (Φλόγα στον άνεμο, Cahiers de l' Herne, 88).

Από τις προόδους της ηθολογίας ξέρομε σήμερα ότι ο άνθρωπος είναι το μόνο ζώο που ξέρει πως θα πεθάνη. Είναι επίσης το μόνο που ξέρει πως έχει πατέρα, ο μόνος πατέρας που ξέρει ότι έχει γιούς και θυγατέρες – πράγμα που αγνοεί και ο εξυπνότερος πίθηκος.

Η αίσθηση του πατέρα, η απαγόρευση της αιμομιξίας, η γνώση του θανάτου, είναι στοιχεία στενά συνδεδεμένα μεταξύ τους – σημάδια του 'Αλλου. Αλλιώς όλα μένουν απρόσωπο παιχνίδι μέσα στην άτοκη πάντα μήτρα της φύσεως. Δεν υπάρχει πια πατέρας να τον εσωτερικεύση κανείς για να μάθη να ξεπερνά τον εαυτό του, παρά μόνο επιστροφή στη μήτρα για να εξασφαλίση πως δεν θα πεθάνη.

Συμπτώματα μιας «παλινδρομικής εξελίξεως», στο τέλος της οποίας ο άνθρωπος θα γινόταν ένα ζωϊκό είδος όπως όλα τα άλλα, κατώτερο μάλιστα από τον ελέφαντα που μπορεί να μην ξέρη πως θα πεθάνη, ξέρει όμως ν' αναγνωρίση «ένα πεθαμένο ελέφαντα, να τον σεβαστή, να τον σκεπάση με κλαδιά». Αλλά το τέλος αυτό είναι απρόσιτο όπως είναι ανεξίτηλη και η διπλή μνήμη του θανάτου και της αιωνιότητας (γιατί πού θα στηριζόταν η συνείδηση του θανάτου αν όχι στην αιωνιότητα;).

Olivier Clement, Το πνεύμα του Σολζενίτσυν (μτφρ. Ελ. Δαλαμπίρα, έκδ. Εστία, Αθήνα χ.χ., σσ. 44-45).



-----
* στο motto επιτύμβια στήλη του 6ου μ.Χ. αι. από την Θεσσαλονίκη. Και αυτή και οι όμορες στο εκείθεν Μουσείο Βυζαντινού Πολιτισμού παλαιοχριστιανικές επιγραφές επιμένουν στις ανορθόγραφες γραφές του ρήματος: 'ΚΙΤΑΙ' και 'ΚΙΝΤΕ', αντί των ορθών 'ΚΕΙΤΑΙ' και 'ΚΕΙΝΤΑΙ'.