Στην παγκόσμια γλώσσα των απλών σχημάτων, ο κύκλος (ή η σφαίρα) ορίζει, λοιπόν, αυτό που υπερβαίνει τον άνθρωπο και μένει έξω από την εμβέλειά του (ήλιος, κοσμική ολότητα, «Θεός») και εκείνο που, συγχρόνως, στο δικό του γήινο επίπεδο, αναφέρεται στο υπό γένεση στοιχείο, στο μη ολοκληρωμένο, στο εσώτερο. Αντίθετα, το ορθογώνιο, για το οποίο η φύση που παρατηρούμε καθημερινά δεν μάς προσφέρει καθόλου παραδείγματα, έχει περισσότερο ανάγκη την ανθρώπινη πρωτοβουλία για να υπάρξει: η πέτρα δεν είναι κυβική ή ορθογώνια παρά μόνο εάν τη διαμορφώσουμε έτσι. Το τετράγωνο και το ορθογώνιο παραπέμπουν, άρα, σε ό,τι έχει εκδηλωθεί, έχει συγκεκριμενοποιηθεί, έχει πραγματοποιηθεί. Ξέρουμε επίσης ότι, σε ένα πολύ στοιχειώδες φαντασιακό επίπεδο, η καμπύλη είναι θηλυκή ενώ το ευθύγραμμο και το γωνιώδες είναι αρσενικά. Ούτε εδώ έχουμε λόγους να σκεφθούμε, όπως θα έλεγε ο Mircea Eliade, ότι οι νεολιθικοί άνθρωποι αποτέλεσαν εξαίρεση...
Ετσι, το να τρυπώνει κανείς κατά το ήμισυ μέσα στη γη, σε ένα στρογγυλεμένο σκάμμα, μπορεί να φανεί πρωτόγονη συμπεριφορά, και αργότερα ίσως αναχρονιστική, όχι μόνο από την τεχνική άποψη αλλά και στο επίπεδο της ίδιας της συμβολικής λειτουργίας. Αντίθετα, η «τετράγωνη κατοικία», που κατασκευάζεται κατά κανόνα στην επιφάνεια του εδάφους, μαρτυρεί μια διαφορετική νοητική συμπεριφορά, όπου η πρόοδος της τεχνικής γνώσης συναντά την πρωτοβουλία που τη χρησιμοποιεί. Η τελευταία επιβάλλει σε μια βασική ανάγκη, την ανάγκη στέγασης, ένα εντελώς καινούργιο σχήμα, τεχνητό, προσχεδιασμένο.
Δείξαμε ότι στο νατούφιο σπίτι ο άνθρωπος απλώς ενισχύει με πέτρες ή ξύλα ένα ήδη υπάρχον τοίχωμα, εκείνο της ίδιας της Γης στην οποία χώθηκε, για να σκεπάσει στη συνέχεια το σύνολο. Η έξοδος της κατοικίας στην επιφάνεια και το πέρασμά της στο ορθογώνιο σχήμα υλοποιούν, λοιπόν, μια τεχνική αλλά και νοητική ακολουθία. Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι όταν εμφανίστηκε η ορθογώνια αρχιτεκτονική, στα τέλη του πολιτισμού του Μουρεϋμπέτ, αυτή δεν είχε προϋπάρξει ποτέ και πουθενά αλλού στον κόσμο, ενώ γρήγορα επρόκειτο να αποτελέσει το αρχέτυπο του ανθρώπινου σπιτιού. Με εκείνη, ο μόνιμα εγκατεστημένος άνθρωπος εγκατέλειψε το αρχικό όρυγμα και το κοίλωμα της μήτρας της πρώτης του κατοικίας. Το συγκεκριμένο γεγονός δεν μπορεί παρά να συσχετιστεί με την ανάδυση μιας συνειδητής και πολιτιστικά εκπεφρασμένης αυτοεπιβεβαίωσης, την οποία φάνηκε να μαρτυρούν και άλλα τεκμήρια. Θεωρούμε λοιπόν το ορθογώνιο σπίτι ένα χαρακτηριστικό «ομόλογο» των προηγουμένων, με την έννοια που αποδίδει στον όρο ο στρουκτουραλισμός.
Jacques Cauvin, Γέννηση των θεοτήτων, γέννηση της γεωργίας. Η επανάσταση των συμβόλων στη Νεολιθική Εποχή (μτφρ. Σ. Πρέβε, έκδ. Πανεπ. Εκδ. Κρήτης, Ηράκλειο 2004, σσ. 157-158).
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου