καθαρά και άσπιλος έμελλεν ... να παρασταθή...

[...] μετέβημεν εις την μονήν των Αγίων Αναργύρων, ένθα ετάφησαν τα πτώματα της περιφήμου Κυράς-Φροσύνης, και των συμπνιγεισών υπό του Αλή δεκαεπτά νεονύμφων συντρόφων της, άτινα τα κύματα απέρριψαν κατά την παραλίαν εκείνην. Γραίά τις νεωκόρος μάς έδειξεν, εις γωνίαν τινά του περιβόλου, τον αγνώριστον άλλως τάφον της ηρωΐδος Ιωαννίτιδος. Εις την θέαν του μέρους, ένθα ετάφη το πτώμα της, μ’ όλας τας μομφάς τας αποδιδομένας εις την αυτήν υπό τινων κακολόγων, μοί επήλθε κατά νουν το περί αυτής ειλικρινές των συμπολιτών της άσμα:

Για σταυρό δεν έχει χρεία,
γιατί εσταύρωσε τα χέρια·
είναι ήσυχη και κρύα
δεν την έφαγαν μαχαίρια.

Τα στήθια τα χιονάτα της γήλιος δεν θα μαυρίση.
Πλυμένα με τα κύματα και με τα δάκρυά της
ασπρότερα κι ολόλευκα θε να φανούν στην κρίση.
Το κύμα πλένει το κορμί, το δάκρυ την καρδιά της,
η βαρυστέναχτη ψυχή θα λάβη τη γιατριά της.

Οι στίχοι ούτοι, «εν οις η πνέουσα χριστιανική ευσέβεια φαίνεται αδιστάκτως αποδεχομένη, ότι διά του διπλού βαπτίσματος, του ύδατος και των δακρύων, καθαρά και άσπιλος έμελλεν ήδη η Ευφροσύνη να παρασταθή ενώπιον του υπερτάτου της ανθρωπότητος κριτού, καθ’ όσον εν μεν τη λίμνη, ώσπερ εν καινή κολυμβήθρα ηγιάσθη η σαρξ, διά δε του μύρου της μετανοίας το πνεύμα», καθ' ά βεβαιοί ο Λευκάδιος υμνητής της, έστωσαν ως επίγραμμα επί του αφανούς τάφου αυτής. [ ...]

Κώστας Κρυστάλλης, Η πανήγυρις της Μεταμορφώσεως εν Ιωαννίνοις [1890] (έκδ. Ι.Μ. Ελεούσης Νήσου, Ιωάννινα 1999, σσ. 51-52).

αωρί

Λεξικόν Σουΐδα:
άωρον απρεπές, άχαρι, άκαιρον. ένιοι δε αντί του ανοίκειον και ασύμφορον. και άωρος ο ωμός.
αωρώ το αλογώ.
αωρία αντί του ακαίρως και παρά τον δέοντα καιρόν. άωρα γαρ τα παρά τον καιρόν τρυγώμενα
αωρί των νυκτών εις ακατάλληλον ώραν, ακαίρως, σημαίνει δε και την σκοτίαν...

Λεξικόν Ιωάννου Ζωναρά:
άωρον άμορφον, απρεπές, ανοίκειον, ασύμφορον
άωρες οι γυναίκες
αωρί ακαίρως, άκαιρα
αωρία σκοτάδι, μεσονύκτιο
αωρόλειος ο φαλακρός

Λεξικόν Σταματάκου:
άωρον (α + ώρα) ο παρά την ώραν, ο μη εις τον καιρόν του.
ανώριμος, πρώϊμος, άγουρος, αγίνωτος, παραμορφωμένος, άσχημος.

Λεξικόν Etymologicon Magnum:
αώροι πόδες (μ΄ Οδυσσείας) λεπτοί και ασθενείς / δυσόρμητοι. ου γαρ χράται αυτοίς εις πορείαν.
νυκτός άωρος (ώρος γαρ ο ύπνος)
Σαπφώ. οφθαλμοίς δε μέλαις
ώρα γαρ η φροντίς
άωρος σκότος (ώρα γαρ το φώς)
ώρα γαρ η φυλακή
άωρον γαρ το ωμόν, άγριον

δεύτε ευωχηθώμεν

«Και την ημέραν του Αγίου Γεωργίου -«ανέτειλε το έαρ, δεύτε ευωχηθώμεν...»- είχε γίνει μεγάλη σύναξις, υπό τα πελώρια δέντρα, ανδρών και παιδίων και μικρών κορασίων, διά ν' απολαύσουν το θέαμα των αιπολικών χορών του Γιάννη και ολίγων αγροδιαίτων νέων και πανηγυριστών, κατελθόντων την δείλην από το βουνόν, όπου είχεν εορτασθή εις το εξωκκλήσιόν του ο Άγιος»

μεγΑλέξανδρος ο Παπαδιαμάντης λεγόμενος, Η νοσταλγία του Γιάννη (ένα αθησαύριστο διήγημα. Εισ.-επιμ.-σημ. Νίκος Σαραντάκος, έκδ. Ερατώ, Αθήνα 2014, σσ. 38-39).

αεί τας αισθήσεις συνάγων είσω

Εβδόμης δε ημέρας εκεί ο μέγας ενδιατρίψας, προς τα οικεία ήδη αύθις ανθυπενόστησεν [=επέστρεψε]· εν οις αεί τας αισθήσεις συνάγων είσω παρεσκεύαζε νεύειν, ως εν πλείονι γαλήνη τούτον εν μέσω θορύβων ή τους εν ερήμω όντας διατελείν [=εκεί, πάντοτε εφρόντιζε να συγκεντρώνη εσωτερικώς τις αισθήσεις του, ώστε και εν μέσω θορύβων να έχη περισσοτέρα γαλήνη από τους διαμένοντες στην έρημο].

*

Έτερος δέ τις ανήρ [...] εκ της παραλίου χώρας Καλαμάτας ορμώμενος [...]· πολλώ δε πλείω τοις την Καλαμάταν οικούσιν.

*

λίαν ερασιχρήματος ών και λημμάτων αισχρών εκτόπως ηττώμενος [=ήταν πολύ φιλοχρήματος (ενν. ο κουβικουλάριος φοροεισπράκτωρ) και υπερβολικώς εδέχετο άνομες δωροδοκίες].

*

εν χρεία ποτέ καταστάς ελαίου, τω ιδίω υπηρέτη επέσκυψε [=έδωσε εντολή] καταλαβείν προς τάχος [=να μεταβή γρήγορα] το της μονής εργαστήριον, εν ώ ειώθασι [=όπου συνηθίζουν] συντρίβεσθαι των ελαιών οι καρποί και οργάνοις τισί και λίθου βάρει το έλαιον εκπιέζεσθαι, και κενήν υδρίαν ελαίου πληρώσαι.

*

[...] θυμήρης δ’ όμως Θεώ ο σκοπός και του ορθού λόγου εχόμενος· ίνα γαρ μη λάθη των μετά ταύτα χρόνων και εξίτηλα τω χρόνω γένηται τα ουτωσί τερατουργηθέντα, δυνάμει του εν σοι ενοικήσαντος αγίου Πνεύματος και ίνα έτι και επίδηλος είη και αυτοίς τοις μη ειδόσιν η ση προς Θεόν οικείωσις και παρρησία, τούτο παρ’ ημίν επινενόηται [...]

[=ευάρεστος δ’ όμως είναι στον Θεό ο σκοπός, και τον ορθό λόγο υπηρετεί. Διότι, για να μη παραμείνουν άγνωστα στους μεταγενεστέρους χρόνους, και ξεθωριάσουν από τον χρόνο, τα κατ' αυτόν τον τρόπο θαυματουργηθέντα με την δύναμι του ενοικήσαντος σε σένα [ενν. Νίκωνα] αγίου Πνεύματος, και ακόμη για να γίνη φανερή, και σ’ αυτούς που δε γνωρίζουν, η δική σου [ενν. Νίκωνα] προς Θεόν οικείωσις και παρρησία, επινοήθηκε από μάς αυτή η γραφή].

Βίος και Πολιτεία και μερική θαυμάτων διήγησις του Οσίου Νίκωνος του Μετανοείτε (νεοελ. απόδ. Γ. Κατσούλα, έκδ. Τήνος, Αθήνα 1997, σ. 147, παραγρ. μ΄ 38-42, σσ. 185, 187, παραγρ. νς΄ 2-4, 21-22, σ. 193, παραγρ. νη΄ 19-20, σ. 237, παραγρ. ξζ΄ 10-14 και σ. 247, παραγρ. οζ΄ 42-48).

τα διαβατήρια

η πρώτη δ' ήν και
τελευταία της εβδομάδος
ημέρα *

Φίλωνος του παρ' Εβραίοις σοφού: Την αρχήν της εαρινής ισημερίας πρώτον αναγράφει μήνα Μωϋσής εν ταις των ενιαυτών περιόδοις, αναχθείς ουχ ώσπερ ένιοι χρόνω τα πρεσβεία μάλλον ή ταις της φύσεως χάρισιν, άς ανέτειλεν ανθρώποις·

κατά γαρ ταύτην τα μεν σπέρματα η αναγκαία τροφή τελεσιουργείται·
ο δε των δένδρων καρπός ηβώντων άρτι γεννάται, δευτέραν έχων τάξιν· όθεν και οψίγονός εστιν·

αεί γαρ εν τη φύσει τα μη λίαν αναγκαία των σφόδρα αναγκαίων δεύτερα.

σφόδρα μεν ουν αναγκαία πυροί τε και κριθαί και όσα άλλα είδη τροφής, ών άνευ ζην ουκ έστιν·

έλαιον δε και οίνος και ακρόδρυα ουχί των αναγκαίων, επεί δίχα τούτων άχρι μακροτάτου γήρους παρατείνοντες εις πολυετίαν βιούσιν άνθρωποι.

τω δε μηνί τούτω περί ιδ΄ ημέραν μέλλοντος του σεληνιακού κύκλου γίνεσθαι πλησιφανούς άγεται τα διαβατήρια, δημοφαής εορτή, το χαλδαϊστί λεγόμενον πάσχα.
Ταύτα μεν ο Φίλων.

Πασχάλιον Χρονικόν (Βόννη 1832, τομ. 1, σ. 3, στ.1-14).

-----
 * Το motto εκ του Βίος και Πολιτεία και μερική θαυμάτων διήγησις του Οσίου Νίκωνος του Μετανοείτε (νεοελ. απόδ. Γ. Κατσούλα, έκδ. Τήνος, Αθήνα 1997, σ. 139, παραγρ. λθ΄ 14-15). Σημείνει την Κυριακή. Ο ίδιος.

εκ της ιστορίας περί της πρώτης αλώσεως

ΤΟΥ ΑΥΤΟΥ ΜΑΚΑΡΙΤΟΥ ΚΥΡ ΝΙΚΗΤΑ ΤΟΥ ΧΩΝΕΙΑΤΟΥ 

ΑΠΟ ΤΗΣ ΑΥΤΟΥ ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΤΗΣ ΠΕΡΙ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΕΩΣ

Ἵνα δὲ μὴ μακροτέρᾳ τῇ ἱστορίᾳ χρώμενοι πολυπλοκωτέρας ἐντεῦθεν τὰς λύπας κτώμεθα, ταυτὶ μὲν παρήσομεν, ἐκεῖνα δ᾿ ἐν ἐπιτομῇ τῷ λόγῳ δώσομεν. Τῆς γὰρ ἡμετέρας βασιλείας ἄρτι διαπεττευθείσης ἐς τοὺς Φραγγίσκους, ὁμοίως δὲ καὶ τῆς ἀρχιερωσύνης κληρωθείσης τοῖς Βενετίκοις, οἷς ἐπίσταται κρίμασιν ὁ τοῦ κοσμικοῦ τοῦδε σκάφους σκευαστὴς καὶ κυβερνήτης Κύριος, ἵκετο ἐκ Βενετίας πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως Θωμᾶς τις τοὔνομα, τὴν μὲν ἡλικίαν μέσος, τὴν δὲ σωματικὴν πλάσιν λακκευτοῦ συὸς εὐτραφέστερος· ἦν δὲ καὶ λεῖος ξυρῷ τὸ τοῦ προσώπου ἔδαφος, ὡς οἱ λοιποὶ τῶν ἐκ τοῦ γένους ἐκείνῳ, καὶ τὰς ἐνστηθίους παρατετιλμένος τρίχας ἀκριβέστερον δρώπακος, ἀμπεχόμενος δὲ καὶ στολὴν συνυφασμένην μικροῦ τῷ δέρματι καὶ ῥαφιδουμένην ἑκάστης τὰ ἐς καρπούς, δακτύλιόν τε τῇ χειρὶ περιστρέφων, ἐνίοτε δὲ καὶ τὰ ἐκ δέρρεων ἐς δακτύλους διεσχισμένα τῶν χειρῶν φυλακτήρια περικείμενος. ὡρᾶτο δὲ καὶ τὸ περὶ αὐτὸν ὡσιωμένον θεῷ σύστημα καὶ τὴν θυωρὸν ἀμφιπονούμενον τράπεζαν τῆς αὐτῆς ἐχόμενον κεραμείας καὶ τῷ καθηγεμόνι πανείκελον τὰ ἐς στολὴν καὶ δίαιταν καὶ τὸν τοῦ πώγωνος θερισμόν.

Διήγησις Χρονική Νικήτα Χωνιάτου (σ. 274)

ο θάνατος ως έσχατο καθήκον του Ανθρώπου

Κεφ. ΙΓ΄. Στόχος όλων των κοινωνικών δυνάμεων της καταναλωτικής κοινωνίας του 21ου αιώνα είναι ακριβώς «η πάχυνση της καρδίας» των λαών της οικουμένης. Δυσπιστία, απιστία αλλά και επιθετικός μηδενισμός κατατρώγουν τις ψυχές και ακινητούν όλες τις πνευματικές δυνάμεις των ανθρώπων ώστε να ζούν χωρίς να συνειδητοποιούν τον ιερό σκοπό του βίου και χωρίς να κατορθώνουν να αποκρυπτογραφήσουν διά του Θεού το καταλυτικό, αδυσώπητο αίνιγμα του θανάτου ως εσχάτου καθήκοντος του Ανθρώπου. [...]

*

Κεφ. ΚΒ΄. Ο λόγος περί των ολίγων που συγκροτούν την μερίδα των εκλεκτών, αυτών που θα εισέλθουν στην βασιλεία του Θεού, αντηχεί βαρύς, καταθλιπτικός, σχεδόν απάνθρωπος.

Βέβαια, όσοι κλητοί δεν ανταποκρίνονται στην θεϊκή πρόσκληση, είναι σωστό να μην συμμετάσχουν στους θεϊκούς γάμους αλλά ένας δυσερμήνευτος πόνος τούς περιβάλλει, ο τυφλός, σχεδόν ενστικτώδης πόνος του τετελεσμένου. Πρόκειται για τον σπαραγμό του ανθρώπου καθώς νιώθει να εκπίπτει από την τροχιά που τού χάραξε ο Δημιουργός του.

Πέρα από τα όρια του κόσμου αυτού δεν υπάρχει μετάνοια -ίσως επειδή έχει εξαντληθεί ο ανθρώπινος χρόνος. Αυτό το πάγωμα, η αδράνεια της Δημιουργίας όλης συγκλονίζει. Εξάντληση της Ιστορίας. Άπνοια. Μή-Χρόνος.

Η προετοιμασία των γάμων Θεού και Ανθρώπου είναι η επίγεια ζωή, η επικράτεια του Χρόνου. Η άλλη ζωή, η άχρονη πλέον, είναι η επικράτεια του Θεού. Είμαστε σκιές μέσα στον χρόνο, σκιές βιαστικές, φευγαλέες, καμιά χαρά δεν μπορεί ν’ αντέξει τέτοιον σπαραγμό του όντος που κατευθύνεται στον θάνατό του, στον προθάλαμο της άλλης ζωής, εκείνης που προγεύονται μονάχα όσοι, έχοντας κατανικήσει το φάσμα του κόσμου ετούτου, πιστεύουν στην υπέρβαση της θνητότητάς τους, της χρονικότητας, της φθοράς τους. Το γήρας ακριβώς προειδοποιεί για όλα, οξύνοντας την οδύνη της εγκοσμιότητας, της μετάβασης προς μια «περιοχή» που επιβλέπει μόνο η πίστη, ποτέ η γνώση.

Ανάγκη, λοιπόν, τραγική να κατανικηθεί η εξουσία της λογικής, να εισέλθει ο άνθρωπος σε κατάσταση μετα-λογική, να ζήσει πλέον ως ον μετα-λογικό, για να κατορθώσει, διά της πίστης, να επιζήσει μετά θάνατον. Πάλιν και πολλάκις, ενώπιον του μυστηρίου του θανάτου, υπάρχουμε. Και ο χρόνος καταντά μιά βίωση οδυνηρή, πικρή και αφόρητη. Ο θάνατος αποκαλύπτεται ως γεγονός «λογικό». Το γήρας όμως, όχι. Είναι η κατάχρηση του χρόνου.

Κώστας Τσιρόπουλος, Ανάγνωση του Κατά Ματθαίον Ιερού Ευαγγελίου (έκδ. Ο Μικρός Αστρολάβος, Αθήνα 2007, σσ. 41, 66-68).

τζυκάνιον

[...] επεί θέρους ην ο καιρός και η ώρα σταθηράς μεσημβρίας

και ο καύσων σφοδρός και ο φλογμός ανύποιστος *

και γυμνάσιον ην τοις σφαιρίζουσι... 

Σημ.: τζυκάνιον· το αγώνισμα της σφαίρας, όπερ ως σφαιρισμός χαρακτηρίζεται, ήτο λίαν αγαπητό κατά τους βυζαντινούς χρόνους. Εκαλείτο και «τζυκάνιον», επειδή, ως φαίνεται, εισήχθη εκ της Περσικής αυλής. Επαίζετο υπό εφίππων παικτών διηρημένων εις δύο ανταγωνιζόμενες ομάδες και προσπαθούντων, διά ράβδου, να μετακομίσουν την, επί του εδάφους, σφαίρα εις το αντίπαλο τέρμα. Διά τούτο ιδρύοντο και ειδικά στάδια, τα σφαιροδρόμια (όρα Φ. Κουκουλέ, Βυζαντινών βίος και πολιτισμός, τ. Γ΄, σ. 139).

Βίος και Πολιτεία και μερική θαυμάτων διήγησις του Οσίου Νίκωνος του Μετανοείτε (νεοελ. απόδ. Γ. Κατσούλα, έκδ. Τήνος, Αθήνα 1997, σ. 139, παραγρ. λθ΄ 15-16, εδώ η σημ. 59).

----- 
* Και το motto εκ του ιδίου (σ. 151, παραγρ. μβ΄ 9-11). Σημαίνει· επειδή ήτο καλοκαίρι και η ώρα ακριβώς μεσημβρινή, και μεγάλη η ζέστη και αφόρητη η φλόγα...