αντεστάθησαν εις την κατάλυσιν των εικόνων

Ο πλατωνισμός -και κάθε ουτοπία που προκύπτει απ' αυτόν-

προσαρμόζει την ύλη στην ιδέα, ενώ ο Παπαδιαμάντης πιστεύει

στον Λόγο που γίνεται σάρκα, στην ταπεινή συγκατάβαση

του πνεύματος που καθαγιάζει την ύλη με τις ατέλειές της.

Εξ άλλου η ζωή είναι πλατυτέρα της λογικής.*

Είναι γνωστόν πόσον αι Αθήναι αντεστάθησαν εις την κατάλυσιν των εικόνων. Εξεστράτευσαν μάλιστα κατά του Βυζαντίου και την έπαθαν. Δεν ήτο δε τούτο υποκίνησις κυρίως του Πάπα, υπό τον οποίον τότε αι Αθήναι πνευματικώς διετέλουν (ευθύς κατόπιν απεσπάσθησαν και ετέθησαν υπό τον Πατριάρχην της Κωνσταντινουπόλεως), ήτον αυθόρμητον αίσθημα της πραγματικής και όχι αναμνηστικής λατρείας των εικόνων.

Λατρείας ριζωμένης από τους αιώνας εκείνους, που δεν είχεν ακόμη διαδεχθή την Παρθένον η Αειπάρθενος, την Αθηνάν η Αθηνιώτισσα, την αρχαίαν Κυρά η Νέα Κυρά, όπως ονομάζεται μια εικών της Παναγίας εις τας Αθήνας.

Είμαι μάλιστα της γνώμης, ότι παρά τα μέτρα του Λέοντος Γ΄ του Εικονομάχου και τας αγρίας αυστηρότητας του υιού του και πενθερού της Ειρήνης Κωνσταντίνου του Ε΄ αι εικόνες ουδέποτε έπαυσαν να λατρεύωνται εις τας Αθήνας και όταν ακόμη η Ειρήνη, νύμφη του Κωνσταντίνου Ε΄ και σύζυγος του Λέοντος Δ΄, έκρυβε κάτω από το προσκέφαλόν της μικρές εικονίτσες· έως ότου επισήμως και μανιωδώς η Αθηναία βασίλισσα τας ανεστήλωσεν.

Δ. Γρ. Καμπούρογλου, Το Ριζόκαστρον (από τας παλαιάς Αθήνας). Ιστορικός Οδηγός (έκδ. Εστία 1920, ανατ. Καραβία, Αθήνα 2012, σσ. 26-27).

-----
* Το motto εκ του Άγγελου Καλογερόπουλου, “Η Γυφτοπούλα ως προσδοκία”, ανάτυπον από τα Πρακτικά του Γ΄ Διεθνούς Συνεδρίου για τον Αλέξανδρο Παπαδιαμάντη [Σκιάθος 2011], (έκδ. Δόμος, Αθήνα 2012, τόμος Α΄, σ. 137).