ο γιος του πατέρα

«Όχι αυτόν! Τον Βαραββά!».

Όπως μάς λέει ο Μάρκος (Μκ. 15,7),

ο Βαραββάς -που κατά λέξη σημαίνει

«ο γιος του πατέρα»- ήταν ένας

στασιαστής, κατηγορούμενος για φόνο.*

Στην πραγματικότητα δύο κρίσεις και δύο βασιλείες έρχονται εδώ η μία ενώπιον της άλλης, δίχως να μπορούν να βάλουν ένα τέλος στην αντιπαράθεσή τους. Δεν είναι καν σαφές ποιος δικάζει ποιον: είναι ο κριτής που νομίμως έχει περιβληθεί την επίγεια εξουσία ή εκείνος που χλευάζεται ως κριτής, ο εκπρόσωπος της Βασιλείας που δεν είναι εκ του κόσμου τούτου; Ενδεχομένως κανείς από τους δύο να μην εκφέρει πραγματικά κρίση.

14. Ότι αυτός που δικάζει δεν είναι ο Ιησούς έρχεται σε συμφωνία τόσο με τη θέση του ως κατηγορούμενου, όσο και με τα λόγια του. Η σφοδρή κριτική προς κάθε κρίση συνιστά μια ουσιαστική πλευρά της διδασκαλίας του Ιησού: «Μη κρίνετε ίνα μη κριθήτε» (Μτ. 7,1), την οποία απηχούν τα λόγια του Παύλου στην προς Ρωμαίους επιστολή (14,3): «μη κρινέτω».

Η θεολογική θεμελίωση αυτής της απαγόρευσης επιβεβαιώνεται με μεγαλύτερη σαφήνεια απ' ότι οπουδήποτε αλλού στο Κατά Ιωάννην (3,17): «ου γαρ απέστειλεν ο Θεός τον υιόν αυτού εις τον κόσμον ίνα κρίνη τον κόσμον, αλλ' ίνα σωθή ο κόσμος δι' αυτού». Η επιταγή «μη κρίνετε» (που επανέρχεται στο Ιω. 3,18: «ο πιστεύων εις αυτόν ου κρίνεται») βρίσκει εδώ τη δικαιολόγησή της:

το αιώνιο δεν επιδιώκει να δικάσει τον κόσμο, αλλά να τον σώσει· τουλάχιστον μέχρι το τέλος των ημερών, κρίση και σωτηρία αλληλοαποκλείονται.

Αν είναι έτσι, γιατί εκείνος που δεν δικάζει να πρέπει να υποστεί την κρίση ενός δικαστή, γιατί η αιώνια Βασιλεία να πρέπει να «παραδοθεί» στην κρίση της επίγειας;

15. Ο Δάντης αναφέρει τον Πιλάτο στο De monarchia («Περί μοναρχίας» ΙΙ,12), προκειμένου να συμβιβάσει το θεϊκό σχέδιο της σωτηρίας με την κρίση του εκπροσώπου του Καίσαρα, την πνευματική Βασιλεία του Χριστού με την εγκόσμια βασιλεία της Ρώμης.

Συνάμα η επιχειρηματολογία του πρέπει να επιβεβαιώνει τη νομιμότητα, δικονομική και θεολογική, της κρίσης του Πιλάτου: «Αν η Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία δεν ήταν νόμιμη, τότε το αμάρτημα του Αδάμ δεν θα είχε τιμωρηθεί στο πρόσωπο του Χριστού». Για να εξαγοραστεί το αμάρτημα της ανθρωπότητας, ήταν αναγκαίο να υποβληθεί ο Χριστός σε δίκη και να τιμωρηθεί από έναν δικαστή με νόμιμη διαδικασία επί της ανθρωπότητας.

[...] ο Δάντης συνδέει αξεδιάλυτα την πραγμάτωση της οικονομίας της σωτηρίας και τη νομιμότητα της κρίσης του Πιλάτου, ως εκπροσώπου της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας. Η Σταύρωση του Χριστού δεν είναι μια απλή ποινή, αλλά μια νόμιμη τιμωρία (punitio), επιβεβλημένη από έναν κανονικό δικαστή με δικαιοδοσία -εφόσον ήταν αντιπρόσωπος του Καίσαρα- επί ολόκληρης της ανθρωπότητας, η οποία δεν μπορούσε να εξαγοραστεί από την αμαρτία παρά μονάχα με αυτόν τον τρόπο.

Giorgio Agamben, Πιλάτος και Ιησούς (μτφρ. Λαμπαδά Δ., εκδ. Του εικοστού πρώτου, Αθήνα 2016, σσ. 49-51, 52). Το motto εκ του ιδίου (ό.π., 31).