το δόγμα των δύο θελήσεων

17. Μεταφερόμενο στο πεδίο της ηθικής, το δόγμα των δύο θελήσεων εμπεριέχει μια ορισμένη υποκρισία. Ένα υποκείμενο που θα διέθετε δύο θελήσεις και θα παρίστανε ότι με τη μία δικαιολογεί αυτά που θέλει και πράττει με την άλλη, θα βρισκόταν αμέσως-αμέσως εκτός ηθικής.

Όταν ο Ιησούς λέει στον Πιλάτο ότι ήρθε στον κόσμο να μαρτυρήσει την αλήθεια, δεν θέλει βέβαια να πεί ότι, έχοντας δύο φύσεις και δύο θελήσεις, μαρτυρεί με τη μία εξ αυτών -την ανθρώπινη- την αλήθεια της άλλης -της θεϊκής (και αντιστρόφως). Ένα τέτοιο εγχείρημα θα παραήταν εύκολο.


Ακόμα κι αν δεχτούμε το δόγμα των δύο φύσεων και των δύο θελήσεων, τούτο θα μπορούσε μονάχα να σημαίνει ότι η μία μπορεί να επικαλεστεί την άλλη αποκλειστικά και μόνο για να επιβεβαιωθεί και να δικαιωθεί. Εφόσον ο Ιησούς είναι άνθρωπος, είναι άνθρωπος κι αυτό είναι όλο, ακριβώς όπως ο Πιλάτος. Γι' αυτό και είναι η μαρτυρία του μια παραδοξότητα: πρέπει να μαρτυρήσει εντός του κόσμου τούτου -όχι ότι εδώ είναι ένας απλός άνθρωπος, αλλά ότι αλλού είναι θεός.

Η επιβεβαίωση της μαρτυρίας της αλήθειας από τον Ιησού συχνά θεωρείται αινιγματική, ή τουλάχιστον τέτοια που δεν μπορούσε να την κατανοήσει ο Πιλάτος. Αποκατεστημένη στα συμφραζόμενά της, ωστόσο, η φράση δεν έχει τίποτε το αινιγματικό.

Ο Ιησούς βρίσκεται ενώπιον ενός δικαστή που τον ανακρίνει στη διάρκεια της δίκης του· από οποιονδήποτε μάρτυρα αναμένεται ακριβώς να μαρτυρήσει την αλήθεια.

Αμέσως μετά το επεισόδιο με τη μοιχαλίδα (που ο Ιησούς αρνείται να καταδικάσει), όταν οι Ιουδαίοι τού αντιτείνουν: «Συ περί σεαυτού μαρτυρείς· η μαρτυρία σου ουκ έστιν αληθής», εκείνος απαντά:

Έστω κι αν δίνω μαρτυρία για τον εαυτό μου, αυτή είναι ειλικρινής, γιατί γνωρίζω από πού ήρθα και πού πηγαίνω, ενώ εσείς δεν ξέρετε από πού έρχομαι και πού πηγαίνω. Εσείς κρίνετε με τα κριτήρια της σάρκας, εγώ δεν κρίνω κανέναν. (Ιω. 8, 13-15).

Τώρα όμως βρίσκεται σε μια δίκη, ακριβώς δηλαδή στον ενδεδειγμένο τόπο για να αποδείξει την αλήθεια της μαρτυρίας του.


Αλλά εκείνο που είναι αινιγματικό και δυσνόητο δεν είναι η μαρτυρία του καθαυτή, παρά η αλήθεια της οποίας πρέπει να σταθεί μάρτυρας, το παράδοξο δηλαδή γεγονός ότι έχει κάποιο Βασίλειο, όμως η βασιλεία του δεν είναι «εκ του κόσμου τούτου».

Πρέπει να μαρτυρήσει μέσα στην ιστορία και μέσα στο χρόνο την παρουσία μιας πραγματικότητας εξω-ιστορικής και αιώνιας. Πώς μπορεί να υπάρξει μαρτυρία μιας βασιλείας που δεν είναι «εντεύθεν»;

Giorgio Agamben, Πιλάτος και Ιησούς (μτφρ. Λαμπαδά Δ., εκδ. Του εικοστού πρώτου, Αθήνα 2016, σσ. 54-56).