τί εστιν αλήθεια;

«Ουκούν βασιλεύς ει συ;» Η απάντηση του Ιησού μετατοπίζει ξαφνικά τη συζήτηση από το ζήτημα της βασιλείας σε εκείνο της αλήθειας:

Εσύ το λες ότι είμαι βασιλειάς. Εγώ για τούτο γεννήθηκα, για τούτο ήρθα στον κόσμο: για να γίνω μάρτυρας της αλήθειας. Ο καθένας που είναι άνθρωπος της αλήθειας, καταλαβαίνει τα λόγια μου.

Και στο σημείο αυτό ο Πιλάτος διατυπώνει την ερώτηση που ο Νίτσε έχει χαρακτηρίσει ως «τη λεπτότερη ειρωνεία όλων των εποχών» (die grösste Urbanität aller Zeiten): «Τί εστιν αλήθεια;»

Πράγματι, η ερώτηση του Πιλάτου ερμηνεύεται μεν παραδοσιακά ως εκδήλωση σκεπτικιστικής ειρωνείας (στο πνεύμα της κατά Σπένγκλερ αντιπαράθεσης των γεγονότων που υπερασπίζεται ο Πιλάτος με την αλήθεια που εκπροσωπεί ο Χριστός), ακόμα και λοιδορία (ο «αριστοκρατικός σαρκασμός» με τον οποίο, σύμφωνα με τον Νίτσε, ένας «Ρωμαίος» θα μπορούσε να εκμηδενίσει την Καινή Διαθήκη -Ο Αντίχριστος, §46), όμως δεν είναι κατ' ανάγκην έτσι. Ούτε είναι κατ' ανάγκην «ξένο σώμα» μέσα στο γενικότερο πλαίσιο, που ας μην ξεχνάμε ότι είναι αυτό μιας δίκης.

Όπως προτείνει ο Θωμάς στα σχόλιά του, ο Πιλάτος, έχοντας καταλάβει ότι το βασίλειο του Ιησού δεν αφορά τον κόσμο τούτο, θέλει να μάθει την αλήθεια και να γνωρίσει τη φύση της βασιλείας αυτής, για την οποία είναι έτοιμος να δώσει μαρτυρία ο κατηγορούμενος: η ερώτησή του δεν αναφέρεται στην αλήθεια γενικώς, αλλά ειδικώς στην αλήθεια που φαίνεται να έχει υπόψη ο Ιησούς και που ο ίδιος δεν μπορεί να συλλάβει. Σίγουρα λοιπόν η αντιπαράθεση εδώ δεν αφορά την αλήθεια και τον σκεπτικισμό, ούτε την πίστη και την απιστία, αλλά δυο διαφορετικές αντιλήψεις περί αληθείας.

Στο Ευαγγέλιο του Νικοδήμου η ανάκριση συνεχίζεται με την απάντηση του Ιησού: «Η αλήθεια εστιν ο Χριστός ο εκ των ουρανών» και με μια νέα ερώτηση του Πιλάτου: «Εν τη γη δε ουκ έστιν αλήθεια;» Με την απάντηση του Ιησού: «Εγώ ειμι η αλήθεια, και πώς εν τη γη κρίνεται η αλήθεια παρά των εχόντων γηίνην εξουσίαν;» ολοκληρώνεται και η ανάκριση. Η επίγεα κρίση διακρίνεται από τη μαρτυρία της αλήθειας.

Giorgio Agamben, Πιλάτος και Ιησούς (μτφρ. Λαμπαδά Δ., έκδ. Του εικοστού πρώτου, Αθήνα 2016, σσ. 29-30). Άλλα εκτενή αποσπάσματα από την εν λόγω σμικρά μελέτη, εδωδά! Κι ένα ακόμη σχόλιο για την ίδια μελέτη εδωδά.