τηγανό-σχημα & ραμφοειδό-στομα

8. Πήλινο τηγανόσχημο αγγείο

Μεταβατική Πρωτοκυκλαδική Ι-ΙΙ φάση (περίπου 2800-2700 π.Χ.)

[νο 971. - Πρβλ.: Στη στιλβωμένη εξωτερική επιφάνεια του πυθμένα εγχάρακτη και έντυπη διακόσμηση γεμισμένη με καολίνη. Ντούμας, 2000, σ. 90].

[...] Συχνά επάνω από την διχαλωτή λαβή δηλώνεται με εγχάρακτο τρίγωνο η γυναικεία περιοχή της ήβης. Διάφορες είναι οι απόψεις που έχουν διατυπωθεί σχετικά με την χρήση των τηγανόσχημων αγγείων:

ότι ήταν τελετουργικά σκεύη που χρησιμοποιούνταν σε σπονδές ή για την προσφορά καρπών στους νεκρούς ή για την φύλαξη των αντικειμένων καλλωπισμού του νεκρού,

ότι χρησίμευαν ως κάτοπτρα, ως τύμπανα σε νεκρικές τελετές, ως όργανα ναυσιπλοΐας, ως πινάκια για την τοποθέτηση τροφών, ως μήτρες για την διαμόρφωση πλακούντων αλατιού ή ως πώματα, ή ακόμη ότι η περίτεχνη διακόσμησή τους εμπεριείχε κάποιον θρησκευτικό συμβολισμό που είχε σχέση με τον ήλιο, την θάλασσα και την γυναικεία γονιμότητα.

Γεγονός πάντως παραμένει ότι τα τηγανόσχημα αγγεία, εκτός από τους τάφους, βρίσκονται σε κάποιες περιπτώσεις και σε οικισμούς, καθώς και ότι μερικές φορές είναι ακόσμητοι. Είναι, επομένως, προφανές ότι είχαν θέση και στην καθημερινή ζωή.


13. Πήλινες ραμφοειδόστομες πρόχοι

Πρωτοκυκλαδική ΙΙ περίοδος και μεταβατική Πρωτοκυκλαδική ΙΙ-ΙΙΙ φάση (περίπου 2700-2300 π.Χ.) [νο 236, 260]

[ - Πρβλ.: Φάση Σύρου (Όψιμη) - Πήλινα σκεύη (Ομάδα Καστριού). (Ντούμας, 2000, σσ. 198-200, βλ. και σσ. 35-37 για την φύση/πολιτισμική (βορειοανατολική) σφήνα στον κυκλαδικό χώρο του βραχύβιους τειχισμένους οικισμούς της ομάδας Καστριού:

«Πρόκειται πιθανώς για ένα επεισόδιο γενικότερων ανακατατάξεων, για τις οποίες η αρχαιολογική μαρτυρία προέρχεται και από τις δύο ακτές του Αιγαίου. Οι φυγάδες αυτοί προφανώς εκδιώχθηκαν από τις Κυκλάδες, καθώς δείχνει η βίαιη εγκατάλειψη των προγεφυρωμάτων τους, και φαίνεται ότι τελικά εγκαταστάθηκαν στις ακτές της Βοιωτίας, της Αττικής, της Αργολίδας και στην Αίγινα.

Οι συνέπειες των αναστατώσεων αυτών στον κυκλαδικό κόσμο αντανακλώνται στην κάμψη που σημειώνεται σ' αυτή την πολιτισμική φάση, έκδηλη στη δραστική παύση της κατεργασίας του μαρμάρου. Εκτός από τα λίγα σχηματικά ή μετακανονικά ειδώλια, η καλλιτεχνική παραγωγή των Κυκλάδων σταμάτησε τελείως» (σ.36)].

Η ραμφοειδόστομη πρόχους αποτελεί τύπο αγγείου που εμφανίζεται για πρώτη φορά στις Κυκλάδες κατά την Πρωτοκυκλαδική ΙΙ περίοδο και με μικρές παραλλαγές επιβιώνει μέχρι την Ύστερη Εποχή του Χαλκού.

Η εμφάνιση των προχυτικών αγγείων με υπερυψωμένη προχοή σε σχήμα ράμφους πτηνού αποτελεί καινοτομία της Πρωτοκυλαδικής ΙΙ περιόδου.

Ν. Σταμπολίδης – Π. Σωτηρακοπούλου, Αιγαίου κύματα. Έργα του Πρωτοκυκλαδικού Πολιτισμού στο Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης (έκδ. Ομώνυμο Ίδρυμα και Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης - Skira, Αθήνα Μιλάνο 2007, σσ. 84, 94).

Χρίστος Ντούμας, Πρωτοκυκλαδικός Πολιτισμός. Συλλογή Ν.Π. Γουλανδρή (έκδ. Ομώνυμο Ίδρυμα και Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης, Αθήνα 2000, σσ. 35-37, 90, 198-200).