Δευτέρα 18 Μαΐου 2020

ένα ανοίκειο οικιακό σύμπαν


[...] θα μπορούσαμε να ισχυριστούμε ότι η Ξανθίππη ενσαρκώνει το ανησυχητικά ανοίκειο του οίκου. Ξαποστέλνοντάς την στο σπίτι της, ο Σωκράτης αρνείται την εισβολή αυτής της παράξενης οικιακής ετερότητας που απειλεί να παραλύσει τη σκέψη του.

Από τί είναι φτιαγμένο αυτό το σπιτικό ανοίκειο για τους αρχαίους Έλληνες; Ένα πεδίο απαντήσεων βρίσκεται στο Έργα και Ημέραι. Ο Ησίοδος περιγράφει εκεί ένα οικιακό σύμπαν (κόσμο) όπου συγκομίζεται και διατίθεται ο καρπός του ανδρικού μόχθου όπως συμβαίνει και στο άδυτο του γυναικείου σώματος. Έτσι, ο εσωτερικός χώρος του γυναικείου σώματος υπόκειται σε μυστηριώδη φαινόμενα. Το βασικό είναι η ικανότητα των γυναικών να γεννούν παιδιά.

Πρόκειται για ένα μυστήριο της φυσιολογίας: τί συμβαίνει, άραγε, στο εσωτερικό του γυναικείου πιθαριού όπου συγκομίζεται η σπορά του άνδρα κατά τη διάρκεια των εννέα μηνών του μυστικού; Πρόκειται και για πολιτικό μυστήριο: γιατί το γένος (η φυλή, η γενεαλογία) των ανδρών δεν μπορεί να συνεχιστεί από μόνο του; Γιατί χρειάζεται η μεσολάβηση ενός σώματος που δεν είναι πολίτης για να δημιουργηθεί ένας πολίτης; Διότι οι Αθηναίες δεν διαθέτουν την υπηκοότητα, δεν είναι παρά μεσολαβήτριες. Καθεμιά τους μεταδίδει την υπηκοότητα χωρίς να την ασκεί, καθεμιά τους τη μεταφέρει μόνον για έναν άνδρα.

Αυτό που ενοχλεί τη σκέψη των αρχαίων Ελλήνων ανδρών, είναι πράγματι μία μορφή ανησυχητικού ανοίκειου στον οικιακό κόσμο. Πρόκειται για το ζήτημα της επιστροφής του ιδίου με τη μορφή του άλλου: γιατί να χρειάζεται το άλλο, το θηλυκό, για να δημιουργηθεί το ίδιο, το αρσενικό; Φαίνεται να υπήρχε εδώ μια ελληνική επιφυλακτικότητα όσον αφορά τη σκέψη του θηλυκού σώματος, πολύ διαφορετική από μια παράκαμψη, την οριοθέτηση ενός πολιτικού χώρου του θηλυκού και τη αναγνώριση σε αυτό μιας δύναμης που περιμένει να πάρει μορφή και φωνή σε έναν νέο πολιτικό χώρο.

M. de Gandt, “Ξανθίππη, ο αντί-λόγος”, στον τόμο: Το θήλυ και οι ανατρεπτικές όψεις του στην ελληνική αρχαιότητα. Πρακτικά Συνεδρίου (μτφρ. Σ. Λεωνίδη, έκδ. Εταιρεία Σπουδών Νεοελληνικού Πολιτισμού Σχολής Μωραΐτη, Αθήνα 2018, σσ. 129-130).

Δεν υπάρχουν σχόλια: