Προς το τέλος του ΙΘ΄ αιώνα η μέθοδος κατακερματισμού ηυδοκίμησε. Ο Wilamowitz, αυτός ο εμπνευσμένος τιτάνας των ομηρικών μελετών, δήλωνε ότι η Ιλιάδα ήταν ένα «άτεχνο συνονθύλευμα». Σ' ένα μόνο κεφάλαιο τού ευαγγελιστού Λουκά η γερμανική κριτική έθετε φανερά πέντε αλλεπάλληλα στρώματα το καθένα με ίδιο συγγραφέα. Σχετικά με τα θεατρικά έργα που αποδόθηκαν σ' αυτόν τον ηθοποιό τον απληροφόρητο ότι υπήρξε ο Σαίκσπηρ, αυτά γίνονταν το απάνθισμα μιας ομάδας που περιλάμβανε τον Βάκωνα, τον κόμη της Οξφόρδης, τον Μάρλοου, καθολικούς αντάρτες και μαθητευόμενους τυπογράφους εξαιρετικής ευφυιάς.
Αυτή η λύσσα καταστροφής βάστηξε μέχρι το 1940. Το 1934 ακόμη ο Gilbert Murray δεν μπορούσε να βρή ένα μόνο σοβαρό διανοούμενο πρόθυμο να υποστηρίξει ότι η Ιλιάδα ή η Οδύσσεια ή και τα δύο ήσαν έργο ενός μόνου ποιητή.
Σήμερα ο τροχός έκανε μια ολόκληρη στροφή. Στις ομηρικές έρευνες, στη Βίβλο και στον Σαίκσπηρ η κυρίαρχη τάση είναι εκείνη της ενοποίησης.
Για τον καθηγητή Whitman του Χάρβαντ, για παράδειγμα, η προσωπική φαντασία που βρίσκεται στο κέντρο της Ιλιάδας δεν αφήνει καμμιά αμφιβολία για την «αξερίζωτη ενότητά της».
Λόγοι υλικοί και ψυχολογικοί βρίσκονται στη βάση αυτής τής αλλαγής γνώμης. Σεβόμαστε παραπολύ την ιδιαίτερη συνοχή στο γραπτό κείμενο.
Η κριτική θεωρούσε σαν βέβαιο ότι εάν ένα κείμενο ήταν πολύ παλαιό ή είχε συχνά ανατυπωθή, δε μπορούσε να μη έχει υποστή τροποποιήσεις. Σ' αυτό δεν είμαστε πια τόσο βέβαιοι.
Οι αντιβολές των χειρογράφων της Νεκράς Θαλάσσης και τού κανονικού στίχου τής Βίβλου επιτρέπουν να σκεφτούμε ότι η αρχαία γραμματεία εκεί που είχε θεωρηθεί σαν ιερή προοπτική μάς έχει μεταδοθή με ακριβή πιστότητα.
Έχουμε επίσης δή αντιγραφείς ή σχολιαστές ν' αποτυπώνουν πιστά πλάνες ή αρχαϊκούς τύπους που δεν κατανοούμε πια. Πιο σπουδαίο ακόμη, η μεταφροϋδική εποχή μας έφτασε να θεωρεί το ενέργημα της λογοτεχνικής σύνθεσης σαν ισχυρό σύμπλεγμα.
Εκεί που τον ΙΘ΄ αιώνα έβλεπαν χάσμα ή νόθευση, είχαν την τάση ν' αποκαλύψουν τις υπεκφυγές ή την ιδιαίτερη λογική τής ποιητικής φαντασίας. Η μέθοδος να μάς παρουσιάζει το ανθρώπινο πνεύμα τροποποιήθηκε. Οι θιασώτες της κριτικής σε βάθος, Wilamowitz ή Wellhausen, ήσαν ανατομιστές: για να φτάσουν στην καρδιά ενός αντικειμένου το κομμάτιαζαν.
Σήμερα, όμοια με τους ανθρώπους του ΙΣΤ΄ αιώνα κλίνουμε προς τη σκέψη ότι τα διανοητικά processus είναι οργανικά και ακέραια. [...]
George Steiner, Ο Όμηρος και οι καθηγητές (έκδ. Εκάτη, Αθήνα 2009 (1971), σσ. 13-15).
