θείος σαββατισμός

- Γέροντα, όταν ο άνθρωπος θεωρή το Φώς, τότε συνεχίζει να προσεύχεται;

- 'Οχι. Μπορούμε να την ονομάσουμε «θεωρουμένη» προσευχή. Θεωρεί τον Χριστό και ευφραίνεται από την Θεία Του παρουσία. Τότε η προσευχή προχωρεί άνευ λόγων. Ο άγιος Ισαάκ λέγει ότι, αν η προσευχή είναι ο σπόρος, η έκστασι είναι ο θερισμός της προσευχής. Και όπως οι θερισταί εκπλήσσονται, όταν βλέπουν πως από τον μικρό σπόρο υπήρξε τέτοια καρποφορία, έτσι και οι θεόπται ασκηταί εκπλήσσονται βλέποντας τον «θερισμόν» της «ευχής».

Αυτός είναι ο τοκετός της προσευχής που και πάλιν κατά τον άγιον Ισαάκ «ουδέ προσευχη τότε προσεύχεται ο νους, αλλ' εν εκστάσει γίνεται εν τοις ακαταλήπτοις πράγμασι∙ και αύτη εστίν η άγνοια η υπερτέρα της γνώσεως». Αυτή είναι η «κρυφιομύστις σιγή» και η «αφωνία του πνεύματος».

Οι Πατέρες ονομάζουν αυτήν την κατάστασι προσευχή, γιατί είναι το μεγαλύτερο δώρο που δίδεται κατά την διάρκεια της προσευχής και απονέμεται στους Αγίους, αλλά ο άνθρωπος αγνοεί το πραγματικό της όνομα. Γιατί τότε παύει να προσεύχεται. Αίρεται πάνω από τα λόγια και τις έννοιες. Γι' αυτό και πολλοί Πατέρες ονομάζουν αυτήν την κατάσταση Θείο σαββατισμό, ή σαββατισμό του νου. Δηλ. όπως οι Εβραίοι είχαν εντολή να ησυχάζουν το Σάββατο, έτσι και αυτή η πνευματική κατάσταση είναι Σάββατο της ψυχής, που ησυχάζει και ηρεμεί «εκ πάντων των έργων».

Λέγει ο άγιος Μάξιμος: «Σάββατα σαββάτων εστίν ηρεμία πνευματική ψυχής λογικής∙ και απ' αυτών πάντων των εν τοις ούσι θειοτέρων λόγων τον νουν συστειλάσης∙ και μόνω τω Θεώ κατ' ερωτικήν έκστασιν ολικώς ενδυσάσης και παντελώς ακίνητον αυτόν του Θεού διά της μυστικής θεολογίας ποιησάσης». Και το μόνο που κάνει εκείνη την στιγμή ο άνθρωπος είναι ότι κλαίει.

Χύνει άφθονα δάκρυα, όχι τώρα λόγω της αισθήσεως της αμαρτίας, όπως πρώτα, αλλά λόγω της θεωρίας της ακτίστου ενεργείας του Θεού. Δάκρυα ευφρόσυνα, χαροποιά, θεωτικά, χαρμόσυνα. «Ανάλγητα δάκρυα», «θυμήρη δάκρυα», «δροσίζοντα και πιαίνοντα» την καρδία. Ναί, δάκρυα που πληγώνουν το πρόσωπο, που σχηματίζουν ποτάμια και αυλάκια, που γεμίζουν τα μάτια. Βρίσκεται τότε σε αρπαγή. «Είτε εν σώματι, είτε εκτός του σώματος ουκ οίδε». Η ψυχή και το σώμα κατακλύζονται από τέτοια χαρά, που είναι αδύνατο να περιγράψη ανθρώπινη γλώσσα. [...]

Τότε όχι μόνο δεν αισθάνεται την αναταραχή του πάθους, αλλά λησμονεί κι αυτή την ζωή του, αφού η αγάπη προς τον Θεόν είναι γλυκύτερη από την ζωή και η θεογνωσία γλυκύτερη από κάθε άλλη γνώσι. «'Ω εύχαρι και ιερόν θέαμα»! «'Ω θεία αιωνιότης»! 'Ω θεία «γλυκερά γαλήνη»! «'Ω θεία αγάπη»!

Α.Ι.Β, Μια βραδυά στην έρημο του αγίου όρους (συζήτησι με ερημίτη για την «ευχή»), (έκδ. Ι.Μ. Γενεθλίου της Θεοτόκου, 1990 (10η), σσ. 129-130).