'Oμως θα πρέπει να εκπαιδευθεί και το κοινό...

'Οταν θαρθεί το καλοκαίρι
το φως κι ο αφρός
θάχουν μια τόση δύναμη κι αγάπη
που θα σηκώσουν σα φτερό στην επιφάνεια
το μολυβένιο απ’ τη βροχή κορμί-μου.

(Το τραυματισμένο φώς, Σταύρος Βαβούρης).

* Πάνε, λοιπόν, φύγαν οι βροχές; Τι ωραίος ο φετινός Σεπτέμβρης! Τόσο –απλά- φθινοπωρινός! Και λίγο κρύος ο Οκτώβρης τώρα. Κι ένα γύρω, διάφανα τα βουνά. Πότε, θυμάμαι, είχα να δώ την βροχή να πέφτει έτσι τόση πολλή, σα να μη μπορεί να κρατηθεί από πουθενά. Να πέφτει. Απλά να πέφτει. Για μέρες πολλές, μέρες σεπτεμβριανές...

Κοιτώ στο παράθυρο. Δεν βλέπω τίποτα. Είναι καθαρός ο ορίζοντας. 'Οσο να κάνω, όμως, να κατεβώ, να βγώ έξω στο δρόμο, η βροχή είναι εδώ. Πέφτει ξανά. Από το πουθενά.

* Ο ποιητής μές στη βροχή αναλογίζεται το καλοκαίρι, που θα ΄ρθεί. Εμείς, μόλις το αποχαιρετίσαμε. Κι εγώ ρίχνω μια τελευταία ματιά στις εφημερίδες του (καλοκαιριού) πριν πάρουν το δρόμο για την δική τους ανακύκλωση.

Επιλέγω ένα κείμενο – κριτική από τον Σπύρο Παγιατάκη, για τις παραστάσεις αρχαίου δράματος, που θέλω να το κρατήσω λίγο ακόμη κοντά μου... Φέρει τον τίτλο: Μόνο ο πόνος, όχι η πνευματικότητα... Μιλάει για την έλλειψη «ιερής τρέλλας». Βρίσκω εκεί και λόγια του Αλέξη Μινωτή και τον πόνο του:

— «Θα σου πώ κάτι τολμηρό. Ο θεατής, μού είναι κάτι το τελείως δευτερεύον. Αν θέλεις μάλιστα, ο θεατής θα πρέπει να περιμένει τουλάχιστον δυο γενιές για να καταλάβει... Εμένα μού την παραγγέλνει τη τραγωδία ο Σοφοκλής, ο Αισχύλος κανένας άλλος!».

— Δεν πρέπει όμως να υπάρχει κι αυτή η περίφημη επικοινωνία με τα κοινό;

— «Ποιός είπε όχι; 'Oμως θα πρέπει να εκπαιδευθεί και το κοινό. Να συνεισφέρει και αυτό. Να μάθει. Δεν μπορεί το κοινό να συνεννοηθεί έτσι στα εύκολα με τον Σοφοκλή ! (οργισμένα): Από πού κι ως πού δηλαδή;...».

— «Το κοινό μπορεί να εκπαιδευθεί. 'Ηδη κάτι τέτοιο άρχισε. Στην αρχή ξέρεις τι γινόταν όταν πρωτανοίξαμε εδώ (Αναφέρεται κάπου στο ’55) την Επίδαυρο; 'Ερχονταν χιλιάδες άνθρωποι για να κάνουν κυρίως την εκδρομή τους και να φάνε τα κεφτεδάκια τους κάτω από τα δέντρα. Μάλιστα όλοι τους κουβαλούσαν μέσα στο θέατρο κι από ένα τρανζίστορ. Οι παραστάσεις ήταν τις Κυριακές μαζί με το ματς. Κι ενώ εμείς παριστάναμε την Εκάβη και τον Οιδίποδα αυτοί άκουγαν τα γκολ!

'Oμως μέσα στην τελευταία 25ετία (σ.σ. η μανητοταινία είναι του 1979) οι άνθρωποι έχουν αλλάξει κι έρχονται πλέον για να συμμετάσχουν σε μια μυσταγωγία. Για ν’ ακούσουν τραγωδία. Εκπαιδεύτηκαν. Κι αυτό αποτελεί τη μεγάλη επιτυχία...

Αν η Επίδαυρος πέτυχε, αυτό γίνεται λόγω της δύναμης που έχουν τα κείμενα. Η δύναμή τους είναι ότι δεν ερμηνεύουν αλλά ζούνε. Αν ερμήνευαν τη ζωή... δεν θα μπορούσαν να γίνουν καταληπτά. 'Oμως αυτά παραμένουν εξίσου επίκαιρα όσο και τα φυσικά φαινόμενα...».

('Ολο το κείμενο εδώ)

* Το ξεχωρίζω (το πλήρες κείμενο, έχει πολλές αναφορές) από άλλες κριτικές των καλοκαιρινών εφημερίδων, γιατί πατά γερά σε δύο πόδια: το παρελθόν (γιατί το παρελθόν διδάσκει) και το τώρα. Μόνο που έχω να σημειώσω και τούτο, για το 2005: Δεν νομίζω πως είναι εκπαιδευμένο σήμερα το κοινό. Δεν νομίζω πως αφήνεται στην μυσταγωγία των κειμένων (όπως τονίζει ο Μινωτής για το έτος 1979), αφού κυνηγά το εξεζητημένο ενός π.χ. Κιμούλη και όχι την άσκηση της ...παραίτησης από τον ίδιον εαυτό (π.χ. το κινητό μου τηλέφωνο το παίρνω μαζί. Να το κάνω τί;). Δεν νομίζω πως εισέρχεται στον ιερό χώρο του αρχαίου θεάτρου με την αίσθηση της απλότητας. Σκηνοθέτης και κοινό μαζί. Το θέατρο γεμίζει από θεατές που ...ξεροβήχουν, για παράδειγμα. (Τόση απόσταση, σήμερα).

* Αυτά, γιατί όταν θα ξαναρθεί το καλοκαίρι θα ξανατρέξουμε στη μυσταγωγία της Επιδαύρου, και αυτή θα μάς ξαναπληγώσει με παραστάσεις δίχως πνευματικότητα. (Ποιά χρονιά ήταν που χρειάστηκε να κατεβώ πέντε φορές μέχρι ν΄ αναστηθεί, επιτέλους, η ψυχή μου με τον Τσακίρογλου απλόν κι απέριττον, υποδυόμενον τον Φιλοκτήτη. Κι ήταν άριστος).

* Τι μάς σώζει κάθε φορά, αν όχι η άλλη πάλι μυσταγωγία, εκείνη της επιστροφής μέσα από το τόπους-τόπους δάσος της νυχτερινής... και μακράς οδού. Με ό,τι φέρει μαζί του ο νούς. 'Ο,τι κατάφερε να υφαρπάσει από μιάν λειψή παράσταση. (Με την προϋπόθεση πως δεν κατευθυνόμαστε στου... Λεωνίδα, φυσικά).