Τα "Παράδοξα" του Δαμάσκιου και ο άρτι εκδοθείς Φιλόπονος

Βρίσκω μεγάλο ενδιαφέρον στο άρθρο του ερευνητή-ιστορικού Αναστ. Φιλιππίδη με θέμα: Το "κλείσιμο" της Ακαδημίας Αθηνών το 529 μ.Χ.

Μετά το πόνημα της αγαπητής μας Μαριάννας Κορομηλά, "εν τω σταδίω", που αφορούσε την παρανόηση των στοιχείων για το αν και κατά πόσο ο Μέγας Θεοδόσιος απαγόρευσε τους Ολυμπιακούς αγώνες το 395 μ.Χ., έρχεται ο διακεκριμένος ιστορικός και ερευνητής, με προσεκτική μελέτη των αποκατεστημένων πια πηγών (ύστερα από τις κριτικές των κειμένων -του χρονογράφου Μαλάλα- εκδόσεις), και προχωρεί στην αποκατάσταση μιάς άλλης ιστορικής πλάνης.

Τί ακριβώς έκλεισε ο Ιουστινιανός στην Αθήνα και ποιές -τί είδους- "φιλοσοφικές" έρευνες απαγορεύτηκαν κατά τον 5-6 μ.Χ. αι. στην πάλαι ποτέ ένδοξη πόλη;

Αντιγράφω ένα μικρό απόσπασμα:

... στην Αλεξάνδρεια οι παγανιστές φιλόσοφοι έπεισαν τους Χριστιανούς ότι θα μπορούσαν να έχουν μια δογματικά ανόθευτη εκπαίδευση, χωρίς να διακινδυνεύουν την πίστη τους. Οι φιλόσοφοι της Αθήνας απέτυχαν σε αυτό.

Επομένως, υποστηρίζει ο Watts, το πρόβλημα με την Σχολή της Αθήνας δεν ήταν ότι εκεί διδασκόταν κάποια αντίθετη προς το Χριστιανισμό φιλοσοφία, αλλά ότι η Σχολή «προσπαθούσε να επηρεάση ευθέως την εκτέλεση θρησκευτικών πράξεων.

Σε άλλα μέρη η παγανιστική διδασκαλία συνέχισε να πληροφορή χωρίς να προσηλυτίζη και ήταν ευρέως δεκτή ως μια λειτουργία εντελώς χωριστή από την θρησκευτική πίστη».

[...]

Στην πράξη, όπως φαίνεται και από τα “Παράδοξα” του Δαμάσκιου, στη σχολή της Αθήνας, “φιλοσοφία”, αστρολογία και μαντική αποτελούσαν ένα ενιαίο σύνολο ανορθολογικών δεισιδαιμονιών το οποίο ο Ιουστινιανός προσπάθησε να αποβάλλη από την κρατικά μισθοδοτούμενη εκπαίδευση.

[...]

Με άλλα λόγια, η πολιτική του Ιουστινιανού διασφάλιζε το διακριτό ρόλο Κράτους και Θρησκείας, μη επιτρέποντας σε θρησκευτικές ομάδες να επεμβαίνουν στο εκπαιδευτικό πρόγραμμα. Στάση που ασφαλώς θα χειροκροτούσαν και οι πιο ακραιφνείς διαφωτιστές στην Ελλάδα σήμερα!

[...]

Κατά την εποχή του Ιουστινιανού συγγράφηκε το ένα τρίτο των συνολικών ελληνικών σχολίων στον Αριστοτέλη τα οποία σώζονται μέχρι σήμερα... Αν μη τι άλλο, αντιλαμβανόμαστε ότι δύσκολα θα ονομάζαμε αυτά τα χρόνια «εποχή σκοταδισμού και διώξεων κατά της αρχαιοελληνικής φιλοσοφίας».

(Ολόκληρο το άρθρο εδωδά, όπως δημοσιεύθηκε στην τρέχουσα έκδοση (Ιούνιος 2007, σσ. 8-9) της Εκκλησιαστικής Παρέμβασης -μηνιαία έκδοση της Μητρ. Ναυπάκτου).

Με ενδιαφέρον παρακολούθησα τα στοιχεία που παραθέτει ο ερευνητής για την τύχη του έργου του Δαμάσκιου, τελευταίου διδάσκαλου της σχολής των Αθηνών, ενώ την ίδια στιγμή, την έκδοση του Φιλόπονου από το ΜΙΕΤ παρουσιάζει η "Βιβλιοθήκη" (Ελευθεροτυπία) της προηγούμενης (13-7-07) μόλις εβδομάδας, εδωδά...

μτφρ.

Το σαββατοκύριακο παίχτηκε η Αντιγόνη του Βογιατζή στο θέατρο Πέτρας. Την παράσταση παρακολούθησα αρχικά πέρισυ, κυνηγώντας και λίγο την Ρηνιώ Κυριαζή, στην Επίδαυρο. 'Ηθελα, όμως, να την δώ ξανά, και σε κάπως μικρότερο χώρο.

Θα σταθώ μόνον στην μετάφραση. Ο Παναγιωτόπουλος έκανε όντως καλή δουλειά, αν και βασίστηκε, κατά την κρίση μου, στην μετάφραση Γεωργουσόπουλου.

Αυτό είμαι σε θέση να το διακρίνω, διότι, σε μετάφραση του γνωστού ευτραφούς, έχω παραστήσει (ο ίδιος) τον Κρέοντα. Καθ' όλην, λοιπόν, την διάρκεια της παράστασης είχα στο στόμα μου τα λόγια εκείνης τα οποία και συνέκρινα με όσα άκουγα εδώ. Δυό φορές.

Σημειώνω πως ποτέ δεν χώνεψα κάποιες ακροβασίες του Γεωργουσ. σε ορισμένα σημεία, όπως εκεί που βάζει στο στόμα του βασιλιά την λέξη μπουρλότο ("μπουρλότο συμφοράς") -νεολογισμός, πραγματικά, της συμφοράς- και το γεγονός ακόμη ότι τού ξέφυγε και βάζει Κρέοντα και Αντιγόνη να κάνουν χρήση κοινού αρκετές φορές λεξιλογίου, χωρίς να υποστηρίζεται από το ίδιο το κείμενο. Πόσο μάλλον που οι δύο ήρωες ανήκουν σε διαφορετικές γενιές. Σαν να μάς λέει δα, ο μεταφραστής-ερμηνευτής, πως έμαθαν κι δυό τα γράμματα από τον ίδιο δάσκαλο (sic)!

Ο Παναγιωτόπουλος απέδωσε με περισσή προσοχή και πολλή ευαισθησία τα αντίστοιχα σημεία, χαρίζοντας στ' αυτιά μας γλώσσα καλήν.-

περιέργως

…Η Ελένη αν δεν υπήρχε
την Τροία μόνη της τί να τήν κάνατε, Αχαιοί;

Πριν ακόμη δασωθεί για τα καλά το στήθος μου είχα κεντήσει αυτού απάνω ένα επίγραμμα με τον τρόπο του Κώστα Μόντη γραμμένο.

Το είχα απαντήσει, θυμάμαι, σε μιάν πολύτομη ανθολογία ελληνικής ποίησης, που είχα βρεί στην Δημοτική τότε Βιβλιοθήκη, ανθολογία από αυτές που κυκλοφορούνε ακόμη στην αγορά.

'Ηταν το λεπτοφυές της καλογραφής που μού κέντρισε την προσοχή. Λεπτοδουλειά... με την οποία πρόσταζε σχεδόν, ν' αναδυθεί μέσα από τα γνωστά και τετριμμένα, ώ Αχιλλεύ, κατιτίς το νέον και παράδοξον. Ο κυπραίος ποιητής, με το ξεχωριστό του χάρισμα, επέφερε την αντιστροφή -είτε την πλήρωση, να πώ- του αρχαίου μυθεύματος.

'Εγραψε:

'Ηταν ένας περίεργος Αχιλλέας.
Ακύρωσε τ' άτρωτο
κι έγραψε και στην άλλη φτέρνα
και στο πρόσωπο και στο στήθος:
"Τρωτά, όλα τρωτά"!

Απ' αφορμή τούτο το επίγραμμα φαντασιώνει κανείς πιο εύκολα τις νύχτες του νεαρού ήρωα, νύχτες που μόνον με τις αποψινές δροσιές θα μπορούσαν να συγκριθούν. Αν με εννοείς...

Νομίζω, πλέον, πως γίνεται αντιληπτό γιατί, έκτοτε, θεωρώ τον Αχιλλέα... ένα τσογλάνι.

Την διαδικτυακή παρουσία του επιγράμματος χρωστώ στο ένα κάποιο ουτιδανό, ή άλλως ουδέν, έστω τίποτα, και δη, σε μία από τις πρώτες της αναρτήσεις. Και την ευχαριστώ. Αν μη τί άλλο, για την επανάληψη της συγκίνησης.

*

Την ικανοποίησή μου, θυμάμαι, μεθόδευσε, από τον πρώτο κιόλας καιρό, η εύρεση ενός δεύτερου στίχου, τον οποίο παραθέτω στην προμετωπίδα του παρόντος, στίχος που ήρθε να πτερώσει την φόρτιση.

Πρόκειται για αποστροφή του 'Οσιπ Μάντελσταμ, απ' ένα του ποίημα μεταφρασμένο από τον Μήτσο Αλεξανδρόπουλο για το ανθολόγιο του συλλεκτικού τόμου που εξέδωσε, στα 1993, το Μέγαρο Μουσικής, στην Αθήνα, σχετικά με τον μύθο της Ελένης (Jean-Louis Backes, Ο Μύθος της Ελένης, σ. 387).

*

Ας μού επιτραπεί, κλείνοντας αυτό το σημείωμα, να προσθέσω πως τις σκέψεις τούτες καταχωρώ ύστερα από την επίσκεψη στα καμμένα.

Ο ίδιος

νυχτερινά

Πιάνω πάλι τον εαυτό μου τον τελευταίο καιρό ν' αλληλογραφεί στα κρυφά μ' ένα παιδί.

Συμβαίνει συνήθως την ώρα που γυρνώ μεσάνυχτα πια από το βουνό, έναν εξώστη πάνω από την ξαναμμένη πόλη και την χαζεύω κάτω.

Το κόβω με ένα γρήγορο βάδην, χωρίς κέρματα στις τσέπες να κροτάνε, μοναχά ένα σκοινάκι στο χέρι και ανεβαίνω. Είναι η ώρα που στο δωμάτιο μέσα το φώς λιγοστεύει και με ωθεί έξω, στο δείλι.

Οι ουρανοί από ένα βαθύ μπλέ αρχινούν και ροδίζουν. Τα δυνατότερα αστέρια ήδη προβάλλουν στο στερέωμα. Λίγο λίγο η πόλη οργανώνεται γύρω από φώτα, φωτάκια και φωτισμούς που ορίζουν και διαγράφουν ρύμες, λεωφόρους, τετράγωνα, λόφους. Το λιμάνι πέρα. Και κάπου στο κέντρο, χθαμαλόν κι ολόφωτον, τον συμπαγή βράχο της Αθήνης βλέπω, έτσι όπως βασιλεύει στην βασιλεύουσα της πόλης νύχτα κι ας είναι ψηλότερος ο Λυκαβηττός...

Απ' αφορμή τις πρόσφατες και κρύφιές μου επαφές γράφω, για τον άσαρκο και άϋλο χορό, ένα γαϊτανάκι που γυρνά κι ολογυρνά στην σιωπηλή κι όμως βοώσα αγκάλη του διαδικτύου. Κι η πόρνη μου ψυχή να αντρειώνεται και να λιγώνει πάλι. Γύρω από λέξεις, κρίσεις, συγκρίσεις, αποκρίσεις και μηνύματα κρυφά. Τί να την κάνω;

την πικράν ταύτην και γλυκυτάτην μοι πάθησιν...

μηδέν αιδεσθείς
όλαις χερσί την κόρην κατεφίλησα
κατασχών.
Η δ’ εξ αιδούς και θάμβους, «Τί πάσχεις;» ανέκραξε.
Εγώ δ’, «Ουδέν», είπον, «άλλο πλήν έρωτος,
την πικράν ταύτην και γλυκυτάτην μοι πάθησιν».

Και πάλιν κατεφίλουν αυτήν,
και πάλιν ξυνέσφιγγον,
και όλην είλκον προς εμαυτόν,
και προς την ψυχήν μετεβίβαζον,
και τοις δακτύλοις κατέθλιβον,
και όλην κατέδακνον,
και όλην ανερρόφων τοις χείλεσι,
και όλος όλην ως κιττός ξυνείχον κυπάρισσον.
ξυνεπλεκόμην τη κόρη,
ξυνερριζούμην αυτή,
και την φύσιν εζήτουν κοινώσασθαι,
και ήθελον όλην καταφαγείν,
και όλην αυτήν κατερεύγεσθαι.
όλην ήγον περί το χείλος, και ως εκ σίμβλου του χείλους της κόρης μέλι γλυκάζον
ετρύγων τοις χείλεσιν.

Ευμάθιος, Το καθ' Υσμίνην και τον Υσμινίαν δράμα, (Βιβλ. IV, 21).

Απόσπασμα ερωτικού βυζαντινού (12ος αι.) ποτε μυθιστορήματος στα χνάρια του Αχιλλέα Τάτιου και της ελληνιστικής του παραδόσεως. Στέκομαι στο επαναλαμβανόμενο σχήμα: "όλος όλην".


-------
Κιττός, ο κισσός
Σίμβλος, το σμάρι των μελισσών στην κυψέλη.

νταμουζλούκι blues.

Πομπηΐα μύριζε το λεκανοπέδιο προχθές, Παρασκευή της μεγάλης φωτιάς... Στάχτες και αιθάλη παντού. Πάνω στα ρούχα που μείναν έξω στο σκοινί όλη νύχτα, πάνω στη μηχανή το πρωΐ. Χάθηκε κι ο ορίζοντας στο βάθος. Αλλά τα συμφέροντα είναι μεγάλα. Κάλλιο δέκα και στο χέρι, παρά δέκα και καρτέρει...

Από την άλλη, οι ηδονές είναι δύο λογιώ. Είτε σωματικές είτε πνευματικές. Τις δεύτερες μού χάρισε αυτό το παιδί - που δεν είναι και τόσο παιδί τώρα πια ;)-, ο northaura. Χάρηκα. Χάρηκα, πραγματικά, διότι χάρισε τη φωνή του, ερμηνεύοντας ένα μου προσωπικό κείμενο, κατατεθειμένο ήδη από καιρό στο διαδικτυακό Hotel Memory. Το λεγόμενο νταμουζλούκι.

*

Πίσω από την οθόνη δεν έχεις την αίσθηση του πώς προσλαμβάνει ο άλλος τις λέξεις σου. 'Ηθελα να ακούσω κάποιον τρίτο. 'Ηθελα να δώ πώς διαβάζει ο καθένας ένα μου κείμενο. Τον κάλεσα, λοιπόν, σε ανύποπτο χρόνο και κατά την δική του προαίρεση τον άφησα να πειραματιστεί και να πειράξει τις λέξεις μου. Νωρίτερα είχα παρακολουθήσει δική του δουλειά, στο blog που φέρει την υπογραφή του, και έχω μείνει ευχαριστημένος.

Η πρόταση έγινε μέσα από μηνύματα που έλαβαν χώρα στο φώς του διαδικτύου. Δεν χρειάστηκε κάποιο ιδιαίτερο μέηλ. Δες εδώ κι εδώ.

Το αποτέλεσμα, παρά τις όποιες ατέλειες, με γοητεύει αφάνταστα. Μπορεί κανείς ανοίγοντας ένα παράθυρο με το κείμενο, να παρακολουθήσει την απαγγελία, από άλλο, και να απολαύσει την διαδραστικότητα που προσφέρει το διαδίκτυο, μεταξύ, το τονίζω αυτό, δύο αγνώστων. Δεν τον ξέρω τον άνθρωπο, όμως με συγκινεί η λιτή και απέριττη, σάμπως δωρική, ματιά του. Με συγκινεί το ότι χάρισε (και μού χάρισε) τη φωνή του σε μιά σκηνοθεσία αξιώσεων.

– Γέλασες;

Από δικής μου πλευράς είναι ελεύθερος, κατά την προαίρεσή του, να επαναλάβει όπως και όποτε θέλει το εγχείρημα και με άλλα μου κείμενα.

Παραμένω γοητευμένος. Και το δηλώνω.

Ο ίδιος.



PS. 'Εχοντας ανοιχτά τα ηχεία και τα αυτάκια σου πατάς τα κομβία στα χρωματισμένα links "φωνή" ή "Γέλασες;" για να εισέλθεις στο blog και δη το post του Northy όπου παίζεται το συμφώνημα. -'Αλλα links στο ως άνω postάκι, δίνουν άλλες λεπτομέρειες. Μόνιμο πλήκτρο, ωστόσο, έχω ενθέσει στο πλάι, στον βραχίονά μου. Βρές το και πάτα το. Η μουσική ακούγεται κειδά, χωρίς να κάνεις δεύτερη κίνηση.