μετάβαση προς το απόλυτο

Ύστερα εκείνη η θάλασσα, στον Αγιαντρέα χαράματα,

 κι ό,τι στον ίσκιο της καραδοκώντας,

ένα άγριο φώς στην όψη του, καθώς ανέβαινε το δρόμο

στον αιθέρα,

ένοικος τώρα του παντοτεινού,

κεκυρωμένος.*

Ούτε ο θετικισμός του Eliot, ούτε ο ιστορισμός του Gramsci και του Auerbach μπόρεσαν τελικά να κατανοήσουν τη «μετάβαση προς το απόλυτο», που κρύβεται μέσα στη σωματική αντίδραση του Farinata και που μόνη αυτή εδημιούργησε τον Farinata ως πεπρωμένο, ως ήρωα της Θείας Κωμωδίας:

ed ei s' ergea cel petto e colla fronte
comme avesse lo inferno in gran dispitto.

[κι αυτός εγέρθηκε με το στήθος και με το μέτωπο
ωσάν να είχε για την κόλαση μεγάλη περιφρόνηση]

Το γεγονός παραμένει ότι αυτού του είδους η ερμηνευτική απαιτεί ως προϋπόθεσή της το «έξω» του ποιήματος, το «έξω» της γραφής. Μέσα στη γραφή του ποιήματος είναι η γραφή ενός άλλου ποιήματος· και μέσα στη γραφή του δραματικού προσώπου είναι η γραφή ενός άλλου δραματικού προσώπου, έτσι που τα πρόσωπα να μετουσιώνονται σε συγκρουόμενα πεπρωμένα, εκφράσεις του πάθους που τα γράφει, μορφές που επιλέγονται μέσα από την αναγκαιότητα του «είμαι το παρόν» της γραφής.

Στέφανος Ροζάνης, Η «μίμηση» της πραγματικότητας στη Θεία Κωμωδία του Δάντη (έκδ. Παρουσία, Αθήνα χ.χ., σσ. 51-52).

-----
 * Στο motto στίχοι του Τάκη Σινόπουλου, από τη συλλογή «Νεκρόδειπνος» [1972], περιεχόμενη στην συγκεντρωτική έκδοση Συλλογή ΙΙ (έκδ. Ερμής, Αθήνα 1997, σ. 85).