η κομψότητα της μορφής

Το μαρμάρινο κύπελλο από τις Κυκλάδες, με το ιδιαίτερο ύφος, την ισορροπία και την καθημερινότητα της γραμμής του, δεν μάς φαίνεται πια έργο χωρικών που δεν μπορούσαν να δημιουργήσουν κάτι καλύτερο (πίνακας 4). Η ήρεμη επιβλητικότητα του αντικειμένου βρίσκει σήμερα τρόπο να μάς αγγίξει και, αντλώντας από τις σύγχρονες εμπειρίες μας, θα λέγαμε ότι η κομψότητα της μορφής του εμπεριέχει κάποιους απόηχους κινέζικης φαγεντιανής, της κεραμεικής celadon της δυναστείας των Sung, αν και αυτά βέβαια δημιουργήθηκαν τρεις χιλιάδες χρόνια αργότερα.

Ένα πήλινο αγγείο με πόδι φτάνει τη δική του ολοκληρωμένη πληρότητα, με την κοίλη καμπύλη του λαιμού σε αντιθέση προς το σφαιρικό περίγραμμα του σώματος και αυτό με την κοίλη καμπύλη του ποδιού (πίνακας 5). Οι κεραμοπλάστες της δικής μας εποχής με πολύ κόπο ξαναβρήκαν την ικανότητα να αφήνουν τις απλές καμπύλες να εκφράζονται από μόνες τους, συνοδευόμενες από μια διακόσμηση εξαιρετικά λιτή.

Ένα κεφάλι χωρίς μάτια πάνω σε επιμηκυσμένο λαιμό, με γυαλισμένα, χωρίς χρόνο χαρακτηριστικά δεν μάς φαίνεται πια βάρβαρο (πίνακας 6). Με το να συμπτύσσεται στα ακολούθως αναγκαία και να αποφεύγει το επιφανειακό, γίνεται πιο πνευματικό και πιο ολοκληρωμένο από τα περίτεχνα και, μερικές φορές, εξεζητημένα έργα της Βικτωριανής εποχής, που τόσο θαύμαζαν οι πρώτοι κριτικοί της κυκλαδικής τέχνης.

Πάνω απ' όλα, όμως, η χαριτωμένη όρθια μορφή με τους ήσυχους ανεπιτήδευτους ρυθμούς και τις ισορροπημένες αναλογίες, αποτελεί μία από τις πιο επιβλητικές πρώιμες εκφράσεις της ανθρώπινης μορφής (πίνακας 3). Ο Henry Moore, αυθεντία στις αξίες αυτού του είδους στην εποχή μας, είπε χαρακτηριστικά: «Αγαπώ και θαυμάζω την κυκλαδική γλυπτική. Έχει μια τόσο μεγάλη στοιχειώδη απλότητα».

Colin Renfrew, Το Κυκλαδικό Πνεύμα. Αριστουργήματα της Συλλογής Νικολάου Π. Γουλανδρή (μτφρ. Κλ. Παλυβού, έκδ. Ομώνυμο Ίδρυμα & Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης, Αθήνα 1991, σ. 20).