Θα ήταν ωστόσο ανόητο να συγκεντρώνομε όλη μας τη προσοχή στο περιεχόμενο και να τοποθετούμε τη μορφή σε θέση δευτερότερης σημασίας. Η τέχνη είναι μορφοποίηση, και μόνο η μορφή κάνει ένα προϊόν έργο τέχνης. Η μορφή δεν είναι κάτι τυχαίο, αυθαίρετο ή επουσιώδες (όπως και η μορφή του κρυστάλλου). Οι νόμοι και οι συμβατικότητες της μορφής είναι η προσωποποίηση της κυριαρχίας του ανθρώπου πάνω στην ύλη· στις μορφές, διατηρείται η μεταβιβασμένη πείρα και φυλάγονται όλες οι επιτεύξεις· είναι η τάξη η αναγκαία για την τέχνη και τη ζωή.
Για να κατανοήσομε τα φυσικά ή κοινωνικά φαινόμενα πρέπει να βρούμε το πώς γεννήθηκαν. Η μορφή ενός κοινωνικού αντικειμένου -ενός προϊόντος εργασίας- συνδέεται άμεσα με τη λειτουργία του. Ο πρωτόγονος άνθρωπος διαμόρφωνε την πέτρα, το κομμάτι το ξύλο ή το κόκκαλο για να το κάνει να εξυπηρετεί τους σκοπούς του: με άλλα λόγια, η μορφή είναι έκφραση κοινωνικού σκοπού.
Αμέτρητα πειράματα και προσπάθειες αμέτρητες μίμησης παρήγαγαν ενδεχομένως μερικές μόνιμες μορφές που συσσωμάτωσαν το ολικό ποσό περασμένης πείρας σ' ένα ειδικό πεδίο. Χιλιάδες χρόνια πριν να εξελιχθεί ένα στάνταρ σχήμα για το αγγείο, φτιάχναν αγγεία για έναν ad hoc σκοπό, για τη λειτουργία, όχι για τη μορφή. Τελικά συγκράτησαν μια ιδιαίτερα χρήσιμη και πρακτική μορφή, σαν μοντέλλο για πιο ορθολογιστική παραγωγή. Η μορφή είναι παγιωμένη κοινωνική εμπειρία.
Η μορφή καθορίζεται και αυτή, ως ένα βαθμό, από την ύλη. Αυτό δε σημαίνει, όπως θέλουν να μάς κάνουν να πιστέψουμε μερικοί μυστικιστές, πως μια ορισμένη μορφή «λανθάνει» μέσα σε μια ιδιαίτερη ύλη, ούτε ότι κάθε ύλη τείνει στην τελειοποίησή της ή στην «απο-υλοποίησή» της, ούτε πως η επιθυμία του ανθρώπου να μορφοποιεί την ύλη είναι καμιά μεταφυσική «θέληση προς μορφή». Ωστόσο κάθε ύλη έχει τις ειδικές της ιδιότητες που τής επιτρέπουν να μορφοποιηθεί κατά ειδικούς, αν και, ενδεχομένως, ποικίλους τρόπους.
Έρνστ Φίσερ, Η αναγκαιότητα της τέχνης (μτφρ. Φ. Χατζηδάκη, έκδ. Θεμέλιο, Αθήνα 1966, σσ. 182-183).
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου