Παρασκευή 6 Σεπτεμβρίου 2019

άμεσα αποφασιστικό όργανο ήταν το χέρι


Το προ-ανθρώπινο ον που εξελίχθηκε σε άνθρωπο μπόρεσε να εξελιχτεί έτσι γιατί είχε ένα ειδικό όργανο, το χέρι [σημ. Τη σημασία του χεριού την είχαν αντιληφθεί ήδη οι Αρχαίοι], με το οποίο μπορούσε να πιάνει και να κρατάει αντικείμενα. Το χέρι είναι το ουσιώδες όργανο του πολιτισμού, ο εγκαινιαστής του εξανθρωπισμού. Αυτό δεν σημαίνει πως το χέρι μόνο έκαμε τον άνθρωπο· η φύση, και ιδιαίτερα η οργανική φύση, δεν επιτρέπει τόσο απλές και μονόπλευρες ακολουθίες αίτιου και αιτιατού.

Ένα σύστημα περίπλοκων σχέσεων -μια νέα ποιότητα- προέρχεται πάντα από μια σειρά διαφόρων αμοιβαίων επενεργειών. Το πέρασμα ορισμένων βιολογικών οργανισμών στη φάση του δέντρου, ευνοώντας, όπως συνέβη, την ανάπτυξη της όρασης σε βάρος της όσφρησης, το στένεμα του ρύγχους που διευκόλυνε την αλλαγή της θέσης των ματιών, η ώθηση του πλάσματος, που τώρα ήταν εφοδιασμένο με πιο οξεία και πιο ακριβή όραση, να βλέπει προς όλες τις κατευθύνσεις, και η όρθια στάση του σώματος που επέφερε· η απελευθέρωση των μπροστινών μελών και η διεύρυνση του εγκεφάλου που οφείλονται στην όρθια στάση του σώματος· αλλαγές στην τροφή και διάφορα άλλα περιστατικά ενήργησαν από κοινού ώστε να δημιουργηθούν οι απαραίτητοι όροι για να γίνει ο άνθρωπος άνθρωπος. Αλλά το άμεσα αποφασιστικό όργανο ήταν το χέρι.

Ήδη ο Θωμάς ο Ακινάτος είχε αντιληφθεί τη μοναδική σημασία του χεριού, αυτού του organum organorum και το εξέφρασε αυτό στον ορισμό του του ανθρώπου: «Habet homo rationem et manun»! Και είναι αλήθεια πως το χέρι αποδέσμευσε το μυαλό του ανθρώπου και παρήγαγε την ανθρώπινη συνείδηση.

Έρνστ Φίσερ, Η αναγκαιότητα της τέχνης (μτφρ. Φ. Χατζηδάκη, έκδ. Θεμέλιο, Αθήνα 1966, σ. 18).

Δεν υπάρχουν σχόλια: